****
© Matthias Stutte
Mönchengladbach, 16 januari 2024

Zeldzaam volledige ‘Ball im Savoy’ in Mönchengladbach

De operaprogrammering in Nederland is in het seizoen 2023/2024 niet bijzonder aantrekkelijk, maar voor interessant repertoire kan men naar het Duitse grensgebied. Opera Nederland bericht daarom dit seizoen over opvoeringen in onder andere Bochum, Bonn, Dortmund, Duisburg, Düsseldorf, Gelsenkirchen en Münster. Het Theater Mönchengladbach presenteert ‘Ball im Savoy’ van Paul Abraham, dit seizoen wereldwijd de enige productie van deze operette.

De operette ‘Ball im Savoy’ was het laatste grote succes van de Joods-Hongaarse componist Paul Abraham (1892-1960) in Berlijn. Een paar weken na de wereldpremière van 23 december 1932 kwam Hitler aan de macht en moest de productie haar deuren sluiten. Al op 10 maart 1933 vond de Nederlandse première van ‘Ball im Savoy’ plaats in de Princesse-Schouwburg van Den Haag door het operettegezelschap van Fritz Hirsch, zelfs eerder dan de premières in Londen, Wenen en Boedapest. Net als de wereldpremière was de Nederlandse première een groot succes.

Daarna vluchtten Paul Abraham en librettist Alfred Grünwald naar New York, maar librettist Fritz Löhner-Beda zou in 1942 in Auschwitz worden vermoord. Hun werken echter leven voor altijd voort. Zo presenteerde het Theater Koblenz ‘Ball im Savoy’ in 2017 en biedt nu het Theater Mönchengladbach de wereldwijd enige opvoering van de operette in dit seizoen.

In het doorknede en heerlijke verhaal keert het echtpaar Marquis Aristide de Faublas en zijn jonge gemalin Madeleine na een huwelijksreis van een jaar terug naar hun villa in Nice. Thuis vindt de markies een telegram van een vroegere vriendin, de Argentijnse danseres Tangolita, die hem aan een oude belofte herinnert om met haar te dineren. Twee vrienden staan gereed om het jonge paar te helpen. Het zijn de jonge Amerikaanse componiste Daisy Darlington en de Turkse diplomaat Mustapha Bey. Maar Madeleine zal zelf de kwestie ter hand nemen, bijgestaan door de schuchtere jongeman Célestin Formant. Tijdens het bal in Savoy treft het sextet elkaar, uiteraard vermomd en incognito…

Dit verhaal toont de Berlijnse acteur en regisseur Frank Matthus (1964) voor het Theater Mönchengladbach trouw volgens Grünwald en Löhner-Beda. De eerste akte vindt plaats in de salon van De Faublas, de tweede op het bal in het Savoy en de derde terug in huize De Faublas. De derde akte speelt zich doorlopend van avond tot de volgende ochtend af. Clichés worden niet gevreesd in het decorontwerp van Heiko Mönnich met trappen, kroonluchters, chaise longues, pilaren en gordijnen. Ook de stereotypen als Turkse karikaturen met fez en Mustafa’s zes ex-vrouwen – ieder uit een ander land – en een kangoeroedans van Daisy Darlington bevestigen de vooroordelen van die tijd. De dialogen van Roland Hüve zijn helder en niet te breedsprakig.

In deze spreekteksten én in hun zang worden de zangers versterkt. Gabriela Kuhn is een rijpe Madeleine en laat de hoge A’s van haar partij weg. Zij zingt in de derde akte als extra nog het lied “In meinen weißen Armen” dat Abraham voor de Hongaarse, gewijzigde filmversie van ‘Ball im Savoy’ van 1935 had geschreven. Andrea Matthias Pagani voelt zich als Aristide in de hoogte in zijn element, Markus Heinrich is als Mustafa Bey een echt operettedier en Susanne Seefing is butch als Daisy Darlington.

Noemenswaardig Janet Bartolova als de tangodanseres Tangolita, de Belgische zanger Bjorn Geudens als de advocaat Célestin Formant in perfect Duits, Frank Valentin als Aristides dienaar Archibald en Rochus Triebs als Savoy’s ober Pomerol. Het Opernchor des Theaters Krefeld und Mönchengladbach zingt en speelt volop mee als huis- en balgasten. De vier jonge dansparen van het balletensemble en het jeugdige, zeskoppige Extra-Tanzensemble nemen kleinere rollen voor hun rekening en zorgen voor een levendig toneelspektakel.

Paul Abraham zelf besloot in zijn voorstellingen spontaan welke musici wanneer spelen moesten en in Mönchengladbach is dit spelsysteem vervangen voor een “Bühnenpraktische Rekonstruktion der Musik” van Henning Hagedorn en Matthias Grimminger. Dirigent Sebastian Engel – sinds 2021 Kapellmeister van het Theater Krefeld Mönchengladbach – en de Niederrheinische Sinfoniker spelen de groot gearrangeerde Engelse walsen, paso dobles, foxtrots, slowfoxen en tango’s opzwepend. Onderbroken door overdenkende en rustgevende Franse chansons swingt het geheel met Jiddische Klezmer, Weense Schmalz, Hongaarse Csárdás en Berlijnse Jazz.

‘Ball im Savoy’ in Mönchengladbach geeft een schitterende impressie van “Die wilden Zwanziger”. Alle muziek, die Abraham voor de operette componeerde, wordt gespeeld en dat is voor een operetteopvoering – waarin productieteams de muziek doorgaans graag doorhalen en verplaatsten – bijzonder. Voortdurend zijn er pakkende, aanstekelijke nummers die in je hoofd blijven zitten. De drieakter duurt drie uur (de pauze helaas in het midden van de tweede akte), maar de uitvoering vliegt voorbij zonder een enkel saai moment.

Abrahams operette ‘Märchen im Grand-Hotel’ krijgt dit seizoen een nieuwe enscenering van de Deutsche Opera am Rhein en zal vanaf 8 mei 2024 worden gespeeld in Duisburg. Opera Nederland is erbij!