**
© Sebastian Hoppe
Bonn, 13 december 2023

‘Moses und Aron’ Bonn: “Gij zult geen opera’s onteren”

De operaprogrammering in Nederland is in het seizoen 2023/2024 niet bijzonder aantrekkelijk, maar voor interessant repertoire kan men naar het Duitse grensgebied. Opera Nederland bericht daarom dit seizoen over opvoeringen in Bochum, Bonn, Dortmund, Duisburg, Düsseldorf, Gelsenkirchen, Mönchengladbach en Münster. Het Theater Bonn presenteert ‘Moses und Aron’ van Schönberg, dit seizoen wereldwijd de enige productie van deze opera.

Het Theater Bonn brengt de opera ‘Moses und Aron’ van Arnold Schönberg (1874-1951) in de reeks ‘Forum 33’. De serie biedt sinds 2013 een podium aan werken uit het eerste derde deel van de 20ste eeuw, die daarna hun weg niet meer hebben gevonden. Vorig jaar werd in de serie de opera ‘Asrael’ van Alberto Franchetti  gespeeld.

Het Duitse libretto van ‘Moses und Aron’ is van Schönberg zelf naar het boek ‘Exodus’ uit de Hebreeuwse Bijbel. De Joods-Weense componist begon met de compositie in 1926, maar voltooide slechts de eerste twee akten. Van het derde bedrijf schreef hij alleen de tekst. De concertante première was in 1954 in Hamburg en de scenische wereldpremière in 1957 in Zürich. De Duitse première in 1959 in Berlijn was een enorme rel. Vooraf dreigden tegenstanders van de opera de autobanden van dirigent Scherchen door te snijden en zijn gezicht te verbranden met zuur als hij de opera durfde uit te voeren. Er waren tijdens de première fluittonen, gekrakeel en commotie vanuit vooral de hogere rangen en meerdere keren moest Scherchen het publiek vermanen.

Opnamen van dit gefluit en geschreeuw zijn in de foyer van het Theater Bonn te horen en foto’s zijn te bewonderen van de voorgaande opvoeringen in onder andere Zürich, Berlijn, Dresden en Keulen. Maar Theater Bonn kan zich niet bij deze rij illustere producties voegden, want de enscenering in Bonn is helaas ondermaats.

Het gezelschap van de voormalige Bondshoofdstad had het kunnen weten. De Italiaanse regisseur Lorenzo Fioroni moest vorig jaar zijn enscenering van ‘La Juive’ in Dortmund al opgeven, aangezien hij schijnbaar niet tot overeenstemming met de leiding van dat gezelschap kon komen. En ook zijn enscenering voor ‘Moses und Aron’ is niet bevredigend.

In de eerste scène roept Moses – verkleed als een levensgrote pop – God aan. In de tweede akte is de Sinaïberg een ruimte van 5 bij 5 meter met vuilnis. Daarin scharrelt een poedelnaakte Moses – gedurfde uitbeelding van de Duitse bariton Dietrich Henschel – ruim een half uur de tien geboden bijeen door zichzelf, objecten en de wand te beschilderen.

Het gouden kalf is weggelaten. Er is geen dans rond het gouden kalf, geen zieke vrouw die bij het kalf om genezing vraagt, zelfs geen orgie rond het kalf. Als Moses in de vierde scène terugkeert, is hij omringd door bebloede etalagepoppen, ten teken dat hij geen gehoor vindt. Het is letterlijk regietrash en voor regisseurs zou er een elfde gebod moeten zijn: “Gij zult geen opera’s onteren”.

Het koor is de ster van de avond. In de eerste akte gekleed in 19e-eeuwse kostuums en daarna in ondergoed (!) maken het Chor des Theater Bonn en het Vocalconsort Berlin vocaal indruk door nauwkeurigheid en inzet in hun bijna onzingbare partijen. De Duitse tenor Martin Koch – sinds 2009 ensemblelid in de Kölner Oper – leek niet gedisponeerd. Hij hield het geluid klein en de hoogte klonk niet vast, ander dan vorig jaar in ‘Der Kaiser von Atlantis’. De Duitse dirigent Dirk Kaftan – sinds 2016 GMD in Bonn – lijkt ook niet overtuigd en geeft met het Beethoven Orchester Bonn een onbewogen lezing. Helaas, een gemiste kans.