27-03-2016

‘Der Kaiser von Atlantis’ van Viktor Ullmann werd tussen 17 en 24 maart 2016 in het Frans uitgevoerd door de Opéra de Lyon.

De componist Viktor Ullmann (1898-1944) schreef in het concentratiekamp Theresienstadt meer dan twintig werken, waaronder de opera ‘Der Kaiser von Atlantis oder der Tod dankt ab’ op tekst van medegevangene Peter Kien (1919-1944). Tot een opvoering van de opera kwam het echter niet, want met één van de grote transporten werden Ullmann, Kien, hun echtgenotes en ouders op 16 oktober 1944 naar het vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd, waar zij werden vergast. Maar anders dan de componist overleefde de opera wel. ‘Der Kaiser von Atlantis’ beleefde haar wereldpremière pas in 1975. Dirigent Kerry Woodward bracht toen de opera naar Amsterdam met in de hoofdrollen Roberta Alexander, Tom Haenen, Adriaan van Limpt en Inge Fröhlich.

‘Der Kaiser von Atlantis’ is een wrang testament van de misdaden van de Nazi’s. In de opera is het rijk Atlantis een metafoor voor Nazi-Duitsland. Daar heerst de wrede Keizer Overall over het slechte en corrupte rijk. Als hij de Dood opdracht geeft zijn leger te leiden in een oorlog voor zijn eigen roem, weigert de Dood en laat niemand meer sterven. Er ontstaat chaos en de Keizer realiseert zijn fout. De Dood wil zijn taken weer oppakken, mits de Keizer zijn eerste offer wordt. Ullmann zinspeelt in ‘Der Kaiser von Atlantis’ eenduidig op de gruweldaden van de Nazi’s. De trompet aan het begin citeert de dodendanstrio uit de symfonie ‘Asrael’ (Engel des doods) van de Tsjechische componist Josef Suk. Thema’s als de Nazi-hymne “Deutschland, Deutschland, über all alles” van de Trommler en Martin Luthers koraal “Ein’ feste Burg ist unser Gott” – vaak door de Nazi’s gebruikt als propaganda – worden door Ullmann chromatisch vervreemd.

Lees in Toute La Culture