© N. Klinger

Kassel, 18 juli 2014

Ernst Křenek terug in Kassel met ‘Der Diktator’

Het Theater-Jugendorchester van Kassel viert zijn tiende verjaardag en voegt met zeven voorstellingen van ‘Der Diktator’ een uitstekende productie toe aan zijn indrukwekkende repertoire.

Kassel was de stad waar de componist Ernst Křenek (1900 –1991) zich in 1925 vestigde na zijn studies in Wenen en Berlijn. Gustav Mahler was er van 1883 tot 1885 Kapellmeister geweest en de stad was naast Berlijn en Wiesbaden in de jaren twintig één van de drie Staatsopera’s van Pruisen. Directeur Paul Bekker koos de in Wenen geboren Krenek in 1925 tot zijn assistent en in Kassel gingen onder andere Křeneks balletten ‘Mammon’ en ‘Der vertauschte Cupido’ in première. De componist werkte in Kassel aan zijn meest beroemde werk ‘Jonny Spielt Auf’, dat in 1927 in Leipzig in première ging. Het gedeformeerd beeld van Jonny werd het middelpunt van de posteradvertentie voor de tentoonstelling ‘Entarete Musik’ in 1938 in Düsseldorf. Krenek werd vaak een Tsjechische Jood genoemd terwijl hij allebei niet was. Nadat de Nazi’s in 1933 aan de macht kwamen, werden zijn werken in Duitsland verboden en werd Křenek geïntimideerd door het regiem tot zijn emigratie in 1938 naar de Verenigde Staten.

Vier dagen na het voltooien van ‘Jonny Spielt Auf’ begon Křenek in Kassel aan de compositie van zijn drieluik op. 49/50/55. De eenakters ‘Der Diktator’, ‘Das geheime Königreich’ en ‘Schwergewicht, oder Die Ehre der Nation’ gingen op 6 mei 1928 in Wiesbaden als trilogie in première. Het verhaal van het eerste deel – op tekst van Krenek zelf – gaat over de Diktator, die het doelwit is van de wraak van Maria voor de verblinding van haar echtgenote de Offizier. Maar binnen een ogenblik verandert haar wraak voor de Diktator in liefde en wordt zij zelf doelwit van de vergelding van de Diktators echtgenote Charlotte. De relatie tussen macht en seks is altijd een geliefd thema van Krenek geweest.

Het Theater-Jugendorchester van Kassel brengt ter viering van zijn tiende verjaardag zeven voorstellingen van ‘Der Diktator’. Voor de hoofdrollen zijn professionele zangers geëngageerd. De Poolse bariton Tomasz Wija is een imponerende Diktator. De Amerikaanse sopraan Jaclyn Bermudez vertolkte in 2012 al op aangrijpende wijze de titelrol van ‘Susannah’ van Floyd in Hagen en is ook hier schitterend in de dankbare zangpartij van Charlotte. De Duitse sopraan Anna Nesyba is een voortreffelijke Marie. Alle drie talenten zijn ensemblelid in Kassel. De Zuid-Koreaanse tenor Kwonsoo Jeon is als lid van de Operastudio van Nürnberg te gast en zingt de rol van de Officer. Het Theater-Jugendorchester steunt de zangers onder leiding van dirigent Alexander Hannemann goed met een homofoon framework en groeiende intonatie. Regisseuse Lisa Marie Küssner haalt de opera naar het heden en beschrijft het verhaal helder. Zij voert een goede personenregie en gebruikt het toneel prima.

Als voorgerecht wordt nog een niet erg interessante werk van Erik Satie (1866-1925) gebruikt. ‘Geneviève de Brabant’ is een opera in drie akten met twee aria’s voor sopraan, één voor bariton, drie koordelen en een aantal orkestrale tussenspelen. In de productie in Kassel is de gesproken introductie gelukkig tot een tiende gereduceerd. Het Jugendchor Cantamus toont zich uitstekend reciterend in de rol van verteller en zingend in het openingskoor van de eerste akte – dat wordt herhaald aan het begin van de derde akte – en het slotkoor. Dirigent Hannemann had de bescheiden orkestleden hier nog wat meer mogen laten uitpakken.

In het 10-jarig bestaan van het Theater-Jugendorchester van Kassel speelde het orkest een indrukwekkend repertoire: ‘Trouble in Tahiti’ van Bernstein, ‘Die Sieben Todsünden’ van Weill, ‘Der Kaiser von Atlantis’ van Ullmann en ‘Das geheime Königreich’ van Křenek zijn niet opera’s die men snel ergens anders hoort en zijn ook prima geschikt voor opleidingsinstituten. De werken zijn vele malen interessanter dan de avondvullende Mozartopera’s die door de opleidingsinstituten in Nederland worden gebracht.