***
© Enrico Nawrath
Bayreuth, 18 augustus 2024

Bayreuth 2024: ‘Tristan und Isolde’ was in 2022 beter

De Bayreuther Festspiele presenteren wederom een nieuwe enscenring van Wagners opera ‘Tristan und Isolde’. Bij het zien en horen van de voorstelling in het Festspielhaus valt op dat de nieuwe voorstelling in alle opzichten geen verbetering is vergeleken met de productie van 2022.

De Bayreuther Festspiele brachten in 2022 een nieuwe enscenering van de opera ‘Tristan und Isolde’ (1865, München) van Richard Wagner (1813-1883). Dit was een reserveproductie die gespeeld kon worden als – vanwege Corona – een voorstelling uit ‘Der Ring des Nibelungen’ zou komen te vervallen. Nu twee jaren later is er (waarschijnlijk contractueel verplicht) alweer een nieuwe regie van ‘Tristan und Isolde’.

Deze nieuwe enscenering is van de IJslandse regisseur Þorleifur Örn Arnarsson (1978) die al Wagners ‘Lohengrin’ (Augsburg, 2014), ‘Siegfried’ (Karlsruhe, 2017) en ‘Parsifal’ (Hannover, 2023) op het operatoneel had gebracht. In ‘Tristan und Isolde’ weet hij helaas niet te boeien. In de eerste akte is er golvende bodemnevel met lichtflitsen en touwen (toneelontwerp Vytautas Narbutas). Isolde, die door Tristan als bruid naar koning Marke wordt gebracht, beschrijft met een veer haar bruidsjurk (kostuumontwerp Sibylle Wallum) als een dagboek en leest het voortdurend na als een soort herinnering. In de finale I drinken Tristan en Isolde niet de Liebestrank; ze zijn sowieso al verliefd… In de finale II – in een scheepsromp met veel rommel – stort Tristan zich niet in het zwaard van zijn verraderlijke vriend Melot, maar pleegt hij zelfmoord door een Todestrank te nemen. In beide finales gaat Örn Arnarsson tegen de tekst én de muziek van Wagner in.

Örn Arnarssons enscenering is slechts decoratief en statisch. Er is geen personenregie, men staat, zit en zingt zonder psychodynamiek of actie en de hoofdpersonen zijn meters van elkaar verwijderd als in een semiconcertante. Niets is gevoeld, niemand lijkt geïnteresseerd in een ander, er is geen theater, geen drama, geen focus. De enscenering van Roland Schwab in 2022 was beter.

De cast is het vaste Bayreuth-ensemble dat sinds ruim tien jaar bijna ieder jaar in Bayreuth optreedt. De Oostenrijkse tenor Andreas Schager zingt sinds 2016 in Bayreuth en vertolkte er Tristan in 2018. Als Tristan is hij dit jaar beter op zijn plek dan vorig jaar in ‘Parsifal’. In het forte is hij open en breed, ook in de hoogte, maar in het piano is hij nog altijd onverstaanbaar legatoloos hakkelend. Stephen Gould in 2022 was beter.

De Finse sopraan Camilla Nylund maakte haar Bayreuth-debuut in 2011 in ‘Tannhäuser’ en zong Isolde reeds in Zürich en Dresden. Voor dit dramatische vak heeft zij echter vocaal te beperkte middelen. Zij is lyrisch, mild, in de hoogte zeker, maar te week, te slank. Het is vocaal voorspelbaar, men weet al hoe de volgende noot gaat klinken en daardoor is het niet opwindend. Catherine Foster in 2022 was beter.

Ook de Duitse bas-bariton Günther Groissböck maakte in 2011 zijn Bayreuth-debuut en zong Marke in ‘Tristan und Isolde’ ook al in 2018 in Amsterdam. Groissböck heeft helaas niet de pathos die een Schwarze Bas zou aanbrengen aan de partij. Altijd al, maar nu nog meer schuift hij zijn onderkaak binnen een noot, toon en klinker van links naar rechts à la André van Duin, nu zo erg dat het ongemakkelijk is om naar te kijken. De hoge E op “die fürstliche Braut” durfde hij goed breed te zingen, ook al was Georg Zeppenfeld in 2022 beter.

De Duitse mezzo Christa Mayer zong Brangäne in ‘Tristan und Isolde’ al in 2013 in Dresden naast Frank van Aken en Eva-Maria Westbroek en reeds sinds 2015 in Bayreuth. Hoewel de stem steeds meer glans verliest en het vibrato wijder wordt, blijft zij een sympathieke Brangäne, ook al was Ekaterina Gubanova in 2022 beter. De Kurwenal van de IJslandse bariton Ólafur Sigurdarson is van een niveau dat men in Bayreuth nog niet eerder hoorde, zingend met een “high larynx position”.

De Russisch-Amerikaanse dirigent Semyon Bychkov – 2018 en 2019 ‘Parsifal’ in Bayreuth’ – dirigeert Wagner als Tsjaikovski, geaccentueerd, filigraan, transparant met lyriek en pianissimi. Er zijn geconcentreerde, meditatieve momenten, er zijn bogen en hij heeft liefde voor details, maar de dramatische nadruk ontbreekt en hij bereikt nooit de extase. Markus Poschner in 2022 was beter.

De Bayreuther Festspiele hebben inmiddels de kledingvoorschriften laten varen. Korte broeken, spijkerbroeken, T-shirts, sneakers, sandalen, petten en zelfs een bezoeker op blote voeten, niets is te gek.

Volgend jaar is er in Bayreuth een nieuwe productie van ‘Die Meistersinger von Nürnberg’ in een enscenering van de musical-regisseur Matthias Davids met Georg Zeppenfeld als Sachs, Christina Nilsson als Eva en Michael Spyres als Stolzing. In 2026 worden in het kader van het 150-jarig jubileum van de Festspiele alle tien opera’s die Wagner voor Bayreuth bedoelde gespeeld PLUS wordt voor het eerst (!) zijn opera ‘Rienzi’ aan het programma toegevoegd. Iets om naar uit te kijken!