*****
© Jonathan Berger
Luik, 23 juni 2023

‘Dialogues des Carmélites’ Luik raakt binnenste van je ziel

2023. Na bijna 20 jaar is de opera ‘Dialogues des Carmélites’ van Francis Poulenc terug bij de Koninklijke Opera van Wallonië te Luik. Met deze fantastische productie besluit het gezelschap het seizoen 2022/2023. Maar wellicht ook een tijdperk…

1789. De jonge Blanche de la Force treedt toe tot de karmelietenorde in Compiègne. Daar treft zij Soeur Constance die haar vertelt dat zij in een droom zich samen met Blanche zag sterven. De moeder-overste Madame de Croissy overlijdt en heeft tijdens haar afschuwelijke dood een visioen over de vernietiging van het klooster. Niet veel later dient het klooster vanwege de Terreur van de Révolution te sluiten en besluiten de nonnen tot het martelaarschap…

1906. Mère Marie de l’Incarnation, die deze terreurperiode overleefde en naar wier getuigenis dit verhaal over de Karmelietessen uit Compiègne is opgeschreven, wordt heilig verklaard.

1957. Op haar verhaal baseert Georges Bernanos zijn libretto voor de opera ‘Dialogues des Carmélites’ van de componist Francis Poulenc (1899-1963). Het werk beleeft in januari 1957 in het Italiaans zijn wereldpremière in de Scala van Milaan en in juni van hetzelfde jaar vindt de Franstalige première plaats in de Opéra van Parijs.

1960. De Luikse première van de opera is op 16 februari 1960 met Marian Balhant als Blanche en Lucienne Delvaux als Madame de Croissy.

2023. Aan het einde van het seizoen 2022/2023 is ‘Dialogues des Carmélites’ terug bij Koninklijke Opera van Wallonië (KOW) te Luik na de laatste productie aldaar van 2004.

De nieuwe enscenering van de Franse regisseuse Marie Lambert-Le Bihan in fantastisch. Het decor is bescheiden met rondom glazen wanden waardoor ​​subtiel licht schijnt. Hierin schildert Lambert-Le Bihan stuk voor stuk fraaie taferelen. Indringend hoe de stervende Madame de Croissy in de finale I op een kruiwagen-achtig bed verschijnt. De personenregie bezit diepte en gelaagdheid en iedere non – in mariablauw en wit – is een personage met haar eigen gemoedstoestand. De zwakke suggestie van seksueel misbruik van Blanche door haar broer en een onlogische waakscène worden maar even buiten beschouwing gelaten. De finale van ‘Dialogues des Carmélites’ zag men zelden zo aangrijpend. Een deel van het decor wordt opgetrokken in de vorm van een guillotine en elke vallende non raakt je in het binnenste van je ziel.

De zangers zijn bijna allen Franstalig en zingen met een huig-“r”. De stem én uitbundige expressie van de Franse sopraan Alexandra Marcellier doen soms denken die van Francis van Broekhuizen. Marcellier is op en top geloofwaardig in de trots, de kwelling en de felheid van Blanche. Madame de Croissy hoorde men zelden zo uitstekend als van de Franse mezzo Julie Pasturaud. Haar worsteling en doodsstrijd, de wanhoop om troost te vinden op de drempel van de dood voelt men bij haar in iedere noot. Ook met de Waalse sopraan Sheva Tehoval is de rol van Constance ideaal bezet. Haar vocale frisheid biedt fraai contrast met Blanche.

De Frans-Canadese mezzo Julie Boulianne is een toegewijde en gedecideerde Mère Marie en de Franse sopraan Claire Antoine is een serene Madame Lidoine met gevoel maar zonder pianissimo op de hoge A in de tweede scène van de tweede akte, zoals Régine Crespin en Eva-Maria Westbroek deden. De Oekraïense tenor Bogdan Volkov vertolkt de partij van Blanches broer in uitstekend Frans en zingt een mooie dolcissimo hoge As op “Mais pour son imagination malade” in de openingsscène. De Belgische bas Patrick Bolleire leeft zich uit in de rol van Blanches vader met al zijn traumatische herinneringen.

De enige teleurstelling is opnieuw de Italiaanse dirigente Speranza Scappucci. Met slepende tempi speelt het Orchestre de l’Opéra Royal de Wallonie-Liège achter de zangers aan, waardoor deze uitvoering tot de meest langzame lezingen behoort. Scappucci heeft ook nauwelijks contact met het podium ook al zingt zij de woorden zo nu en dan mee. Alle interludes worden gespeeld. Poulenc schreef ze om de scènewisselingen te vergemakkelijken, maar aangezien in Luik nauwelijks changementen zijn, hadden ze – ter bevordering van de dramatische flow – ook weggelaten mogen worden.

Interessant het korte, gesproken tafereel voor de derde scène van de derde akte, zoals ook tijdens de wereldpremière, maar tegenwoordig eigenlijk altijd geschrapt. De pauze is in deze enscenering in het midden van de tweede akte en dat is jammer. Poulenc schreef ‘Dialogues des Carmélites’ niet voor niets in drie akten en wellicht zijn twee kortere pauzes in een drieakter passender dan één lange pauze midden in de tweede akte.

Maar dat zijn kleine kanttekeningen bij een fantastische productie. Deze enscenering is geen co-productie, dus niet nog elders te bewonderen. Ga dus snel, want er zijn nog slechts opvoeringen op dinsdag 27 en donderdag 29 juni 2023. Op zaterdag 8 juli 2023 is de uitvoering om 20.00 uur te beluisteren op de radiozender Musiq3.

Dit seizoen heeft men in Luik een reeks werken kunnen ontdekken die min of meer onbekend zijn of in ieder geval zeer zelden worden gespeeld. Voor volgend seizoen is door de KOW echter voor een populair programma gekozen met onder andere ‘Carmen’, Die Zauberflöte’ en ‘Il Barbiere di Siviglia’. De vraag laat zich stellen of de Duitse, Franse en Nederlandse operaliefhebbers – die altijd voor het zeldzame repertoire naar Luik komen – nog steeds hun weg naar De Vurige Stede zullen vinden.