***** Uwe von Seltmann – Es brennt

Van de Poolse schrijver Mordechai Gebirtig (1877–1942) zijn zo’n 170 gedichten en liederen bekend. Zijn hele leven woonde hij in Krakau, waar hij sociaalkritische teksten in het Jiddisch schreef. Een eerste bundel met 20 gedichten en liederen van hem werd in 1920 uitgebracht en daarna vertolkten diverse beroemde kunstenaars zijn werken in Jiddische theaters van Krakau tot New York. Gebirtig werd in 1942 op 65-jarige leeftijd door de nazi’s naar het Getto van Krakau gedeporteerd en later dat jaar bij zijn evacuatie uit het Getto op straat gefusilleerd.

Gebirtig geldt tegenwoordig als de belangrijkste vertegenwoordiger van de Jiddisch-Europese cultuur. De belangrijkste biografie over hem werd geschreven Natan Gross en verscheen in 2000 in het Pools. Sindsdien zijn er echter dankzij het internet verscheidene documenten vrijgekomen. In het boek ‘Es brennt; Mordechai Gebirtig, Vater des jiddischen Liedes’ worden door de Duitse auteur Uwe von Seltmann (1964) het leven en de liederen van Gebirtig voor het eerst in het Duits gepubliceerd. Het boek uit november 2018 beleefde in 2020 zijn tweede druk.

Von Seltmann woont sinds 2009 in Krakau en heeft uit archieven in Europa, Israël en de Verenigde Staten talrijke nieuwe ontdekkingen van Gebirtig bij elkaar gebracht. Op indrukwekkende wijze, gedetailleerd en met zorg heeft hij het leven, het werk en het lijden van Mordechai Gebirtig onderzocht. Vele foto’s, facsimile’s en liedteksten – diversen hier voor het eerst met Duitse vertaling – illustreren het boek. Von Seltmann corrigeert een aantal vergissingen van Gross – zoals de naam van Gebirtigs moeder – die Gross maakte vanwege ontbrekende bronnen of valse aannames.

In ‘Es brennt’ wordt Gebirtig geportretteerd als een arbeider en socialist, die met zijn teksten streed voor menswaardige levensomstandigheden. Hij was een droefgeestige auteur wiens diepe liefde voor de mens indruk maakt. Het boek is echter niet slechts een biografie, maar verheldert ook de historische ontwikkelingen, de sociale verhoudingen, de achtergronden en contexten. Het is een literaire reis door het Jiddische land, over de politieke achtergronden, het milieu, de taal en de gebruiken.

‘Es brennt’ is een boeiend en liefdevol geschreven werk over de tragiek van Mordechai Gebirtigs leven en het Oost-Europese Jodendom. Een boek over een voorbije tijd en een vergaande wereld. Het is een monumentale biografie over de schrijver Gebirtig, die hiermee uit de vergetelheid wordt gehaald en opnieuw wordt geëerd.

Duitstalig
Hardcover
2020
400 pagina’s
Homunculus Verlag
ISBN 978-3946120650
€ 38,00

***** James Purdy – Onder sterren

Het oeuvre van de Amerikaanse schrijver James Purdy (1914-2009) is niet voor iedereen even toegankelijk. Publicaties van Nederlandse vertalingen van zijn proza werden vanaf 1973 uitgebracht door uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep. Bij hen verscheen in oktober 2022 een heruitgave van de Nederlandse vertaling die Harm Damsma in 1994 van ‘I am Elijah Thrush’ maakte en Damsma vertaalde nu Purdy’s ‘Out with the stars’ (1992) als ‘Onder sterren’.

In ‘Onder sterren’ krijgt de componist Abner Blossom een libretto in zijn schoot geworpen en besluit hij dit als basis voor een opera te gebruiken. De opera gaat over het leven van de schrijver/fotograaf Cyril Vane en zijn echtgenote Olga, een actrice uit de jaren van de stomme film. Vooral zij is niet gecharmeerd van het idee om de donkere geheimen van haar echtgenote te laten bewerken tot een opera. En onderweg komen nog diverse andere verhalen langs, de één nog melodramatischer dan de ander.

Purdy baseerde verschillende personages uit ‘Onder sterren’ op bekenden uit het Boheemse pre-Stonewall tijdperk van New York. Zo stond Carl van Vlechten model voor de wellustige Cyril Vane en is Abner Blossom de fictieve figuur voor de componist Virgil Thomson. Diens opera ‘Four Saints In Three Acts’ had – net als Blossoms ‘Cock Crow’ in ‘Onder sterren’ – een volledig zwarte cast. Zowel Van Vlechten als Thompson hadden een complexe omgang met zwarten, zoals ook Blossom en Vane ingewikkelde betrekkingen met hen hebben.

‘Onder sterren’ is een flamboyante en deels nostalgische, deels satirische roman, die alles bevat wat Purdy tot een interessant schrijver maakte. Kleurrijke en bizarre personages, sociale en maatschappelijke satire, losse omgangsvormen kenmerkend voor het grootstedelijke leven en minachting voor maatschappelijke conventies. Purdy ontrafelt de identiteit van begeerte en toont dat begeerte zich niet te laten beteugelen. Net als bij ‘Ik ben Elijah Thrush’ is er een uitstekend nawoord van Robert J. Corber, professor Amerikaanse instellingen en waarden aan het Trinity College Dublin.

Paperback
december 2022
224 pagina’s
Uitgeverij Athenaeum
ISBN 9789025314699
€ 21,99

**** Friedrich Torberg – Gerber

De Oostenrijks/Tsjechische schrijver Friedrich Torberg (1908-1979) zakte in 1927 voor zijn eindexamen. Nadat hij een jaar later toch nog slaagde, begon hij met het schrijven van zijn roman ‘Der Schüler Gerber’ (1930), waarin hij zijn eigen moeizame schoolcarrière verwerkte. Het boek verschijnt nu in een Nederlandse vertaling van Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen als ‘Gerber’.

Gerber is een tiener op het Duitse Realgymnasium, die aan het einde van de acht schooljaren zijn eindexamen (matura) aflegt. Zijn ongelijke strijd met de kille, autocratische leraar Kupfer en het autoritaire en ontindividualiserende schoolsysteem van de jaren twintig worden door Tolberg psychologisch nauwgezet geschetst. Hij beschrijft de angst voor mislukking van en de grip van de matura op de examenkandidaat treffend kwellend en broeierig. In de inleiding lichten de vertalers enige kenmerken van het Oostenrijks gymnasium in de jaren twintig toe.

Paperback
december 2022
296 pagina’s
Uitgeverij van Maaskant Haun
ISBN 9789083166148
€ 24,99

**** Ieme van der Poel – De tijdmachine van Marcel Proust

In het kader van de 100ste sterfdag van Marcel Proust (1871-1922) verschenen vorig jaar diverse publicaties over de Franse schrijver en zijn oeuvre. Uitgeverij De Bezige Bij had al in 2018 de Nederlandse vertalingen van zijn ‘À la recherche du temps perdu’ heruitgegeven, waarbij onder anderen Ieme van der Poel (1949) annotaties schreef. Van Van der Poel – emeritus hoogleraar Franse letterkunde aan de UvA – verschijnt nu het boek ‘De tijdmachine van Marcel Proust; een gids voor de moderne lezer van Op zoek naar de verloren tijd’.

Van der Poel wil aan de hand van ‘À la recherche du temps perdu’ parallellen trekken tussen de Belle Époque en onze eigen tijd. Ook de personages van Proust geven zich over aan de rage om te sporten, zoals het hedendaagse joggen en verdiepen zich in het vraagstuk van de seksuele geaardheid. Men trof maatregelen op medische gebied zoals tegenwoordig het anticovidbeleid en er waren wereldtentoonstellingen zoals onze massa-‘events’. Van der Poel snijdt telkens een nieuw onderwerp uit de Belle Époque aan, behandelt Proust betrokkenheid bij de culturele, sociale en politieke ontwikkelingen van die tijd en hoe zij eventueel in ‘À la recherche du temps perdu’ ter sprake komen. De thema’s worden dikwijls los en zonder evidente ordening gepresenteerd.

Van der Poel tracht de onderwerpen van de Belle Époque aan hedendaagse thema’s als omvolking, antisemitisme, paspoortaffaire, populisme, globalisering en digitale revolutie te koppelen, maar het verband met ‘À la recherche du temps perdu’ voelt dikwijls gedwongen aan. Zelf geeft Van der Poel ook toe dat de onderwerpen in het boek slechts spaarzaam optreden. De personages omarmen de verworvenheden van hun moderne tijd, maar daar houdt het vaak ook mee op.

Van der Poel weet veel van Proust en waagt zich ook aan opera. Zo komen ‘Tristan und Isolde’, ‘Louise’ en ‘La Juive’ voorbij. Hier werkt zij echter niet altijd secuur. Zo beleefde ‘La Juive’ niet in 1874 maar in 1875 zijn wereldpremière en werd Palais Garnier niet op 29 oktober 1875 maar op 2 januari 1875 muzikaal ingewijd. En zette echt “Pierre Audi ‘La Juive’ in Parijs op het programma” vanwege de maatschappelijke intolerantie jegens minderheden en andersdenkenden? ‘De tijdmachine van Marcel Proust’ is een educatief en toegankelijk boek en met passie voor de Proust-liefhebber geschreven. Overigens zou een namenindex nuttig zijn geweest.

Paperback
november 2022
240 pagina’s
Uitgeverij De Bezige Bij
ISBN 9789403162911
€ 19,99

***** Luc Morjaeu & Peter Van Gucht – Suske en Wiske; 366. De geplaagde plantijn

De Belgische stripreeks ‘Suske en Wiske’ werd bedacht door Willy Vandersteen (1913-1990), die in het begin ook alle verhalen geheel zelf uitwerkte en tekende. De verhalen werden in 1945 voor het eerst gepubliceerd in De Nieuwe Standaard, alvorens als album te verschijnen en is de langstlopende stripreeks van de Benelux. Sinds 2005 staan Peter Van Gucht als hoofdscenarist en Luc Morjaeu als tekenaar aan het hoofd van de Studio Vandersteen.

In deel 366 ‘De geplaagde plantijn’ koopt tante Sidonia een oude stadskaart van Antwerpen voor Lambiks verjaardag. Daarop staat een kruisje, dat volgens Lambik de vindplaats van een schat is.  Om deze schat te zoeken transporteert Professor Barabas met zijn teletijdmachine Suske, Wiske en Lambik naar 1585 en het Antwerpen ten tijde van de Spaanse bezetting. Het verhaal is zoals altijd in de eerste plaats humoristisch van aard. Daarnaast bevat het opnieuw elementen uit de Vlaamse en Nederlandse geschiedenis. Bovendien staan maatschappelijk thema’s als religieuze onderdrukking centraal en is er een moraliserende ondertoon. Weer een uitstekend album!

januari 2023
Uitgeverij Dargaud
ISBN 9789002276354
40 pagina’s
€ 7,50 (softcover) / € 9,00 (collector edition)

**** Fabrice Tarrin & Olivier Gay – Asterix; Het middenrijk

‘Asterix’ is een Franse stripreeks met in de hoofdrol de gelijknamige Galliër, die is bedacht door de Franse tekenaar Albert Uderzo (1927-2020) en scenarioschrijver René Goscinny (1926-1977). De serie wordt uitgebracht in meer dan 70 landen en vertaald in meer dan 100 talen. Van de albums zijn in totaal ruim 350 miljoen exemplaren verkocht, waarmee ‘Asterix’ de bestverkochte stripreeks van Europa is.

Het eerste verhaal ‘Asterix de Galliër’ werd uitgebracht in afleveringen in een Frans stripblad, waarvan de eerste aflevering in 1959 verscheen. Het gelijknamige album kwam uit in 1961. Na het overlijden van scenarist Goscinny ging tekenaar Uderzo alleen door met het uitbrengen van nieuwe verhalen. Uderzo gaf in 2009 te kennen dat zij de groep Hachette Livre de toestemming kreeg de strip ook na zijn dood voort te zetten en gaf – vanwege arthrose – in 2012 het stokje over aan tekenaar Didier Conrad en scenarist Jean-Yves Ferri. Hun eerste Asterix-album verscheen in oktober 2013.

In februari 2023 wordt de live-actionfilm ‘Asterix en Obelix; het middenrijk’ uitgebracht op een scenario van Julien Hervé en Philippe Mechelen. Het is de eerste live-action Asterix film die niet op één van de Asterix stripboeken gebaseerd is. Naar de film werd het verhaal in een album verwerkt door de Franse schrijver Olivier Gay (1979) en geïllustreerd door de Franse tekenaar Fabrice Tarrin (1971).

Wanneer in het jaar 50 voor Christus de keizerin van China na een staatsgreep gevangen is genomen, reist haar dochter prinses Sass-Yi naar Gallië om hulp in te roepen van Asterix en Obelix. Samen met Idéfix gaan Asterix & Obelix op reis naar China om de keizerin te redden. Maar ze zijn niet de enigen, want Julius Caesar wil keizer worden van China. ‘Asterix; het middenrijk’ is geen traditioneel stripalbum, maar bevat per pagina één tekening met daarbij de vertelling. Voor de echte fans!

februari 2023
Uitgeverij Albert René
ISBN 9782864976455
48 pagina’s
€ 7,50 (softcover)

**** Fabio Bono & Marc Legendre – De Rode Ridder; 277. Tuan de Barbaar

‘De Rode Ridder’ is een Vlaamse stripreeks die zich merendeels afspeelt in de middeleeuwen. Ze is gebaseerd op Johan de Rode Ridder, een karakter uit de gelijknamige jeugdboekenreeks van Leopold Vermeiren. ‘De Rode Ridder’ begon in 1959 toen Willy Vandersteen nog zelf de verhalen tekende en schreef, maar al veel overliet aan medewerkers. Vanaf 1969 schreef en tekende Karel Biddeloo de verhalen geheel zelfstandig. Na het overlijden van Biddeloo in 2004 werd de reeks voortgezet door scenarist Martin Lodewijk en tekenaar Claus Scholz. Sinds 2013 werden de scenario’s – met uitzondering van nummer 248 en 249 – geschreven door de Vlaamse schrijver Marc Legendre. In 2016 nam Italiaanse tekenaar Fabio Bono het potlood van Scholz over en de nieuwe uitgave ‘Tuan de Barbaar’ is alweer Bono’s 28ste album voor de ridderreeks.

In ‘Tuan de Barbaar’ krijgt de Rode Ridder Johan na de dood van Koning Arthur opdracht om zich naar de zuidelijk gelegen eilanden te begeven en zich van de toestand aldaar te vergewissen. Bij aankomst wordt Johan geconfronteerd met de gruweldaden van een groep nomaden die moordend en plunderend door het land trekt. Tijdens een storm zoekt Johan onderdak in een donjon waar hij gastvrij wordt onthaald door Zigliora. Wanneer zij een rit maken en uitrusten bij een meer, vallen zij in een diepe slaap waaruit Zigliora niet ontwaakt. Johan gaat op onderzoek uit en stuit daarbij op levende doden, monsterlijke aaseters en uiteindelijk op Tuan de Barbaar. Een spannend avontuur! De inkleuring is van de hand van de Italiaan Dimitri Fogolin.

februari 2023
Uitgeverij Standaard
ISBN 9789002276576
48 pagina’s
€ 7,50 (softcover)

**** Mateo Guerrero & Salvo Rubio – Nemoralia; 1. Het festival van de dood

Mateo Guerrero kent men nog van de Romeinse serie ‘Gloria Victis’ (2015-2017). De Spaanse tekenaar heeft nu zijn krachten gebundeld met de Italiaanse scenarist Salvo Rubio, die eerder historische verhalen schreef voor de one-shots ‘Monet’ (2017), ‘De fotograaf van Mauthausen’ (2019) en ‘Django, vonken en vuur’ (2021). Samen blijven zij actief in het geschiedkundige genre met de nieuwe tweedelig reeks ‘Nemoralia’, die zich afspeelt in het jaar 40 na Christus te Rome.

In deel 1 ‘Het festival van de dood’ ontmoeten we generaal Falco, die zich kritisch uitlaat over keizer Caligula. Falco wordt verraden, waarop de wrede keizer hem zijn bezittingen ontneemt en tot slaaf maakt. De ex-generaal kan echter zichzelf bevrijden door tijdens de heilige festiviteiten van Nemoralia een klopjacht te overleven en de tempel van Diana te bereiken. Achtervolgd door soldaten, dieren en moordenaars kan Falco slechts rennen en vechten voor zijn leven. De inkleuring is van Mazi en de Nederlandse vertaling is van Ben Kamphuis. Een aantrekkelijk deel 1, maar onbekend is nog wanneer deel 2 zal verschijnen.

februari 2023
Uitgeverij Dark Dragon Books
ISBN 9789464601909
56 pagina’s
€ 10,95 (softcover)

**** Eric Lambert & Jean-Christophe Camus – Het Epos van de Vrijmetselaars; 6. De geboorte van een grootloge

De Franse tekenaar en scenarist Didier Convard – niet te verwarren met Didier Conrad van ‘Asterix’ – startte in 2021 de reeks ‘Het Epos van de Vrijmetselaars’. De serie vertelt over de beweging van wetenschappers, kunstenaars en politici, die de sluipwegen van de geschiedenis bewandelde om kennis te vergroten en de mensheid te verheffen. Sinds het begin van de stripreeks hebben diverse scenaristen en tekenaars in wisselende samenstellingen de albums verzorgd. Voor deel 6 ‘De geboorte van een grootloge’ zijn de Franse tekenaar Eric Lambert en zijn landgenoot en tekstschrijver Jean-Christophe Camus bijeengekomen.

Op een avond in 1717 vallen mannen in Londen de koets van koning George I aan om hem te vermoorden. De aanslag wordt echter verijdeld en één van de gevangengenomen aanvallers geeft onder marteling een valse verklaring dat de vrijmetselarij de opdracht had gegeven. Om de redenen voor de aanval te begrijpen, doet de koning een beroep op de enige vrijmetselaar die hij vertrouwd: Isaac Newton. Dit heeft tot gevolg dat de vier reeds bestaande loges worden samengevoegd tot de Grootloge van Engeland om trouw te zweren aan de koning. De aanslagplegers besluiten echter om Newton en de vrijmetselaars te elimineren om hun plannen te maskeren. Een boeiend verhaal met een historisch accent! De Nederlandse vertaling is van Tonio van Vugt en de inkleuring verzorgde Angélique Césano.

februari 2023
Uitgeverij Dark Dragon Books
ISBN 9789464601558
56 pagina’s
€ 10,95 (softcover)