***** Sandra van Beek – Geschiedenis van het dagboek

Het is dit jaar 75 jaar geleden dat ‘Het Achterhuis’ werd gepubliceerd. In het kader daarvan verscheen nu het boek ‘Geschiedenis van het dagboek; Otto Frank en het Achterhuis’ van de Nederlandse journaliste Sandra van Beek (1952), die al eerder had gewerkt aan de documentaire ‘Otto Frank, de vader van Anne’ (2010).

Na zijn terugkomst uit Auschwitz ontving Otto Frank van Miep Gies het dagboek van zijn dochter Anne. Gesterkt door de positieve reacties uit zijn omgeving koos hij ervoor om het dagboek uiteindelijk te delen. In ‘Geschiedenis van het dagboek’ gaat Sandra van Beek terug naar de oorsprong van ‘Het Achterhuis’. Zij onderzocht hoe Otto Frank het dagboek publiceerde en wat er zich daarna heeft afgespeeld aan de hand van brieven, getuigenissen en andere documenten.

‘Geschiedenis van het dagboek’ beschrijft de weg van het dagboek van de eerste Nederlandse publicatie in 1947 via buitenlandse edities, een toneelstuk op Broadway en de Amerikaanse film uit 1959 tot de onthulling van nieuwe fragmenten in de afgelopen jaren. Het boek toont vooral hoe intensief Otto Frank leefde voor het dagboek en hiermee een nieuwe reden van bestaan vond. Hij werd een vaderfiguur voor talloze jongeren over de hele wereld die hem brieven schreven.

Paperback
juni 2022
272 pagina’s
Uitgeverij Pluim
ISBN 9789493256781
€ 24,99

***** Arie Pos – De wording van Gerrit Komrij

Op 5 juli 2022 was het tien jaar geleden dat Gerrit Komrij (1944-2012) overleed. Komrij was één van de belangrijkste auteurs van de Nederlandse literatuur en had al op jonge leeftijd zijn roeping als dichter ontdekt. De weg ernaartoe was echter niet eenvoudig. Vertaler Arie Pos (1958) reconstrueert in het boek ‘De wording van Gerrit Komrij; Een biografisch portret’ de magere jaren, die vooraf gingen aan Komrij’s debuut. Pos onderzocht eigentijdse bronnen en grotendeels onbekende documenten uit Komrij’s nalatenschap, waaronder een hoeveelheid biografisch materiaal van de auteur. Tevens hield Pos tientallen gesprekken met mensen die Komrij hebben gekend.

‘De wording van Gerrit Komrij’ begint met Komrij’s anderhalf jaar als student Nederlands in Amsterdam, waar hij uiteindelijk tegen de grenzen van het eigen kunnen botste. Daarna “ontsnapte” hij naar het Griekse eiland Kreta, dat hij al na een jaar arm en noodlijdend verliet. Terug in Amsterdam beginnen de strubbelingen als vertaler en dichter. Gerrit Komrij was een zonderling, die zijn artisticiteit en eigengereidheid accepteerde en zo een belangrijke plaats wist te veroveren in de Nederlandse literatuur. Een bijzonder beeld van een groot kunstenaar!

Paperback
juni 2022
272 pagina’s
Uitgeverij De Bezige Bij
ISBN 9789403180717
€ 29,99

**** James Purdy – Ik ben Elijah Thrush

Menigeen in de literaire wereld deinst terug voor het oeuvre van de Amerikaanse schrijver James Purdy (1914-2009). Sommigen weten er geen raad mee, anderen begrijpen zijn werken niet of negeren ze het liefst. Ook bij het verschijnen van Purdy’s ‘I am Elijah Thrush’ in 1972 was de literaire wereld op z’n zachtst gezegd beduusd.

Vanaf 1973 begon Athenaeum-Polak & Van Gennep in Nederland met de publicatie van vertalingen van Purdy’s proza. Bij de uitgever verscheen in 1994 een vertaling van ‘I am Elijah Thrush’ door Harm Damsma en deze vertaling ‘Ik ben Elijah Thrush’ is nu heruitgebracht. Charlotte Schrameijer maakte illustraties bij het verhaal en er is een nawoord van Robert J. Corber, professor Amerikaanse instellingen en waarden aan het Trinity College Dublin.

In ‘Ik ben Elijah Thrush’ vertelt de knappe, zwarte jongeman Albert Peggs over de oude maar energieke kunstenaar Elijah Thrush, die hij volgt op verzoek van de hoogbejaarde en rijke Millicent De Frayne. Zij is al van jongs af aan verliefd op Thrush. Peggs raakt verstrikt in het web van de oude mensen, maar ook in de ban van de kunstenaar zelf.

‘Ik ben Elijah Thrush’ is een verhaal dat symbool staat voor racisme. In de tijd dat de strijd woekerde om rassengelijkheid bekritiseerde Purdy met het werk de blanke heerschappij en gaf hij subtiele kritiek op raciaal onrecht. Purdy gebruikt een individualistische en mysterieuze verhaaltrant. De verhalen zijn zonderling en ridicuul en de personages gedragen zich zo nu en dan excentriek. De toon is vaak stekelig en spottend en vaak is er een erotische ondertoon.

Paperback
augustus 2022
192 pagina’s
Uitgeverij Athenaeum
ISBN 9789025314743
€ 15,00

**** Dirk van Delft – Onzichtbaar leven

Op 26 augustus 2023 is het de 300ste sterfdag van Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723). Deze Nederlandse microbioloog was een autodidact, die zijn eigen, uitzonderlijk scherpe microscoopjes fabriceerde. Met deze microscopen deed hij vanaf 1673 vele ontdekkingen en zag hij wat niemand voorheen had waargenomen; eencelligen, rode bloedlichaampjes, bacteriën, spermacellen, etc. Van deze waarnemingen getuigen Van Leeuwenhoeks brieven waarmee hij de Royal Society in Londen informeerde.

De gedachte om een biografie over Antoni van Leeuwenhoek te schrijven drong zich aan Dirk van Delft (1951) op naar aanleiding van een lezing die deze oud-directeur van het Rijksmuseum Boerhaave in 2020 over de Nederlandse microbioloog hield. Sinds de laatste biografie uit 2014 waren er nieuwe inzichten door materieel onderzoek en op basis van opgedoken documenten. Het materiaal voor het nieuwe boek ‘Onzichtbaar leven; Antoni van Leeuwenhoek en de wondere wereld van de microbiologie’ bestaat met name uit Van Leeuwenhoeks 376 brieven, waarvan het bestaan bekend is. Tevens haalde Van Delft veel informatie van de website www.lensonleeuwenhoek.net van de Amerikaanse hoogleraar Douglas Anderson met zo’n 500 publicaties over de Nederlandse microbioloog. Egodocumenten over Van Leeuwenhoek zijn echter schaars en over Van Leeuwenhoeks privéleven doen de archieven er grotendeels het zwijgen toe. Zijn eigen papieren nalatenschap is helaas verloren gegaan.

‘Onzichtbaar leven’ vertelt een waardevol verhaal over Antoni van Leeuwenhoek. Van Delft vertelt zo veel als hij kan over het leven van de belangrijke, 17de-eeuwse microbioloog, waarvan de meeste uitleg gaat naar diens onderzoeksresultaten. De prestaties worden geïllustreerd met citaten uit de brieven, waardoor Van Leeuwenhoek in deze biografie zelf veelvuldig aan het woord komt. ‘Onzichtbaar leven’ is toegankelijk geschreven voor een breed publiek met aandacht voor de volle breedte van het werk en het leven van Antoni van Leeuwenhoek. Een uitvoerig en vakkundig onderzochte en begrijpelijk geschreven biografie.

Hardcover
juni 2022
360 pagina’s
Uitgever Prometheus
ISBN 9789044651263
€ 27,50

**** Emil Cioran – Bekentenissen en banvloeken

Na het schrijven van ‘Aveux et Anathèmes’ (1987) besloot de Roemeens-Franse  filosoof Emil Cioran (1911–1995) dat hij ‘het heelal genoeg  belasterd had’ en stopte met schrijven. Dit laatste werk van Cioran is nu door Peter Huijzer en Jan Sietsma vertaald als ‘Bekentenissen & banvloeken’.

Pessimisme kenmerkt Ciorans werk, maar zijn droefgeestigheid is op een bepaalde manier plezierig en onuitputtelijk. Zijn negativiteit kan twijfelend en kritisch zijn: “Te bedenken dat we ons alles wat we hebben meegemaakt hadden kunnen besparen” en “Aangezien we ons alleen maar vernederingen en nederlagen herinneren – waar is al het andere dan goed voor geweest”. Zijn ontworteling berust op een afstand tot een normaal leven: “Het wonderbaarlijke is dat iedere dag ons een nieuwe reden verschaft om te verdwijnen”. Zijn malaise is zijn kracht: “Hoe meer men heeft geleden, hoe minder eisen men stelt. Protest is een teken dat men nooit door een hel is gegaan”.

Cioran houdt de lezer zijn mislukkingen voor: “Als het beschrijven van een tegenslag net zo eenvoudig was als die te beleven!”. Zijn wraak is gul en demonisch: “We zouden eigenlijk vrijer kunnen ademhalen als men ons op een mooie morgen zou vertellen dat bijna al onze medemensen als bij toverslag zijn verdampt”. Zijn morbiditeit is opvallend: “Als ik aan mijn neigingen gehoor had gegeven, was ik inmiddels krankzinnig of allang opgehangen”. Soms is er een neiging tot decadentie: “De muziek bestaat slechts zolang ernaar geluisterd wordt, zoals God slechts bestaat voor de duur van de exstase. De hoogste kunst en het hoogste wezen hebben dit gemeenschappelijk, dat ze volledig van ons afhankelijk zijn”.

De toon van Cioran is nooit kleurloos of gemeen en zijn stijl is altijd helder, kritisch en spitsvondig. Zijn werk is pakkend en nooit saai. Het voorwoord van Peter Sloterdijk leidde in 2001 de Duitse editie in en vertelt over de Sloterdijks kijk op Cioran zonder veel informatie te geven over het leven en werk van Cioran.

Paperback
juli 2022
144 pagina’s
Uitgeverij Noordboek
ISBN 9789056159016
€ 19,90

*** Hélène Cixous – Station Osnabrück naar Jeruzalem

Het werk van Hélène Cixous (1937) is sinds 1991 niet meer in het Nederlands vertaald. De Franse schrijfster, letterkundige en filosofe publiceert de laatste jaren vooral nog over de geschiedenis van haar familie en in 2016 verscheen haar autobiografische ‘Gare d’ Osnabrück à Jérusalem’. Dit boek is nu door Désirée Schuyns vertaald en uitgebracht als ‘Station Osnabrück naar Jeruzalem’.

‘Station Osnabrück naar Jeruzalem’ behoort tot de Shoa-literatuur van de tweede generatie. Voor Hélène Cixous was Osnabrück een droombeeld, een stad uit de verhalen van haar grootmoeder Omi. Omi zocht in 1938 haar toevlucht in Algerije bij haar dochter Eva – Hélènes moeder – die Osnabrück al in 1929 vanwege het toenemend antisemitisme was ontvlucht. Aan de hand van Eva’s jeugdherinneringen en de familieverhalen van de Tweede Wereldoorlog schildert Hélène Cixous een verloren gemeenschap.

Wie een lineair of chronologisch verhaal verwacht is bij Cixous niet aan het goede adres. Bovendien weet je als lezer soms ook niet van wie de herinneringen of gevoelens in het boek zijn. Cixous werkt met tekstlagen, verschillende stemmen en talen en gaat eigenzinnig om met interpunctie. In de loop van haar associatieve reis transformeren woorden en betekenissen. Cixous jongleert graag met woordklanken, gelijkluidende woorden, woordafleidingen, woordvolgorden en combinaties van woorden uit verschillende talen. Deze woordspelletjes vormen dan ook een uitdaging voor een vertaler.

Zinnen krijgen soms een poëtische sfeer als in “zodat we de tijd krijgen om tijd te verliezen” of “wanneer de waarheid begonnen zal zijn, de waarheid begint voor de waarheid, de gebeurtenis voor de gebeurtenis” of “dus in de gaten houden dat je in de gaten wordt gehouden […] bestaan via het gecontroleerde bestaan opgetekend in een kasboek van het bestaan” of “Ik heb niet geweten dat ik niet wist”. Deze dichterlijk lading doet zo nu en dan enigszins kunstmatig aan. Met een nawoord van Christa Stevens, oud-docente Franse literatuur aan de Universiteit van Amsterdam.

Paperback
april 2022
192 pagina’s
Uitgeverij Octavo Publicaties
ISBN 9789490334338
€ 22,50