***** Uwe Neumahr – Het schrijverskasteel

Het proces van Neurenberg bestond uit dertien rechtszaken die tussen 20 november 1945 en 14 april 1949 plaatsvonden tegen de kopstukken van het naziregime. Om van die processen verslag te uit te brengen, woonden en werkten beroemde schrijvers en journalisten uit de hele wereld maandenlang in het kasteel Faber-Castell nabij Neurenberg. Hun verhalen tekende de Duitse germanist Uwe Neumahr (1972) op in zijn boek ‘Das Schloss der  Schrifsteller’ (2023), dat nu door redacteur en docent Hebreeuws Arian Verheij (1959) in het Nederlands vertaald is als ‘Het schrijverskasteel; De Neurenbergse processen – ontmoetingen aan de rand van de afgrond’.

Neumahr haalde zijn materiaal uit archieven en de correspondentie en nalatenschap van aanwezigen als Erika Mann, Peter de Mendelsshon en William Stricker. ‘Het schrijverskasteel’ begint met een inleidende beschouwing over de geschiedenis van het perscentrum. Daarna ligt de focus op de vooraanstaande bewoners als Willy Brandt, John Dos Passos, Janet Flanner, Martha Gellgorn, Wolfgang Hildesheim, Erich Kästner en Golo Mann. In elk hoofdstuk staat één van hen in het middelpunt.

De opzet en de volgorde van de hoofdstukken sluiten aan bij de chronologie van de gebeurtenissen. Het boek begint met de opmaat van het hoofdproces in november 1945 (Dos Passos), gevolgd door de ondervraging van Göring (Flanner), het vonnis in het najaar van 1946 (Gellhorn), de vervolgprocessen vanaf 1947 (Hildesheim) en uiteindelijk Golo Manns bemoeienissen om Rudolf Hess vrij te krijgen.

De processen van Neurenberg hadden diepgaande invloed op degenen die ze bijwoonden. Dat zie je ook terug in de schrijfstijl van de verslaggevers. Neumahr schetst hun sprakeloosheid en de literaire omgang met het onzegbare. Terwijl ze in de diepe afgrond van de recente geschiedenis keken en nadachten over schuld, verzoening en gerechtigheid veranderde niet alleen hun visie op de mensheid, maar ook die op hun eigen werk. ‘Het schrijverskasteel’ is zowel een literaire kroniek van het proces en als een collectieve biografie van enkele bekende verslaggevers uit het kasteel. Fascinerend en leerrijk!

Paperback
december 2023
288 pagina’s
Uitgeverij Querido
ISBN 9789021485720
€ 27,99

***** Bob Pierik – Zo veel leven voor de deur

In ‘Zo veel leven voor de deur; een geschiedenis van alledaags Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw’ gaat de Nederlandse historicus Bob Pierik (1994) op zoek naar de gewone Amsterdammer in de Gouden Eeuw en vroegmoderne tijd. Het boek is een bewerking van Pieriks proefschrift, waarmee hij in 2022 promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam.

De voornaamste bron van het boek is het archief van de secretaris van de hoofdofficier, een soort politiearchief vol getuigenissen van mensen die verslag deden van misdaad, ruzie en onenigheid. In dit notarieel archief trof Pierik vaak gedetailleerde context van situaties aan hoe gemiddelde Amsterdammers hun conflicten uitvochten. Aan de hand van “openingsscènes” is te lezen wat de mensen aan het doen waren. Tevens haalde Pierik sappige verhalen uit de kroniek ‘Het dagboek van Jacob Bicker Raye 1732-1772’.

Uit het archief destilleerde Pierik voor zijn proefschrift en boek het dagelijkse leven van de Amsterdammer met een mengelmoes van stemmen en perspectieven, vol drama, intrige, liefde en haat. Zo ervaart men in ‘Zo veel leven voor de deur’ het alledaagse straatleven en de grens tussen huis en straat. We horen de geluiden van de stad en zijn getuige van burenruzies. Achter alle conflicten schuilde echter tevens een uiterst succesvolle samenwerking tussen de stadsbewoners.

Pierik onderzoekt verder de toenemende aanwezigheid van voertuigen in de stad die voor een verandering van de straat zorgen. Daarnaast is er veel aandacht voor de rol van de vrouw, die – in tegenstelling tot wat dikwijls wordt beweerd – juist niet opgesloten zat, maar actief deelnam aan het leven en werk buitenshuis. Tevens is er een hoofdstuk over de stedelingen en hun seksleven. Ten slotte kijkt Pierik naar de werkplekken, transport en smokkel. De scheiding tussen privé en publiek blijkt letterlijk en figuurlijk uiterst dun.

Pierik is een goede verteller en kan complexe zaken bondig verhelderen. De bronvermelding heeft hij beknopt weergegeven omwille van de leesbaarheid. ‘Zo veel leven voor de deur’ is een boek vol levendige verhalen van Amsterdammers en biedt een fraai beeld van hun straatleven. Het is alsof je door de oude stad loopt en je de mensen van vroeger kunt voorstellen.

Hardcover
oktober 2023
258 pagina’s
Uitgeverij Meulenhoff
ISBN 9789029098281
€ 26,99

***** Georges Perec – ’53 dagen’

De Frans auteur Georges Perec (1936-1982) werkte de laatste maanden van zijn leven aan zijn misdaadroman ‘”53 jours”’. De titel verwijst naar de 52 dagen waarin de Franse, romantische schrijver Stendhal ‘La Charteuse de Parme’ (1839) vervaardigde. Perec wilde dit evenaren in 53 dagen, maar overleed voordat hij het boek kon voltooien. Op 3 maart 1982 stierf hij op 46-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longtumor. Twee vrienden uit Perecs schrijversverband Oulipo vonden het manuscript met een aantal schriften en losse notities. Van de 28 hoofdstukken waren er door Perec 11 uitgetypt. De resterende 17 hoofdstukken stelden de vrienden samen uit het overgeleverde materiaal. ‘”53 jours”’ werd in 1989 in het Frans gepubliceerd en wordt nu voor het eerst in Nederlandse vertaling van Edu Borger (1946) aangeboden als ‘”53 dagen”’.

‘”53 dagen”’ is een detectiveroman vol moeilijk oplosbare misdaden, aaneenschakelingen van intriges en raadselachtige verwijzingen. Het bevat een tweedeling met een cesuur tussen de hoofdstukken 13 en 14. In het eerste deel krijgt de ik-persoon Veyraud de opdracht te achterhalen wat er met een verdwenen misdaadauteur is gebeurd. Daarvoor moet hij drie verschillende romans fileren. In dit doolhof van verhalen en gebeurtenissen raakt de lezer het spoor haast bijster door de wisseling van vertelniveaus die de grens tussen werkelijkheid en fictie steeds verder doet vervagen. Het tweede deel geeft een interpretatie van het eerste deel.

‘”53 dagen”’ bevat vele spiegeleffecten en citaten. Het herbergt literaire, (auto)biografische, historische en andere toespelingen, verwijzingen en grappen, waarvan Stendhal de spil vormt. Om hiervan een indruk te geven, heeft de vertaler achterin het boek enkele noten toegevoegd. Ondanks de vele details, verwijzingen en wazigheden blijft het verhaal echter continu boeien en weet Perec het spannend te houden door steeds nieuwe structuren aan te bieden. ‘”53 dagen”’ is de eerste titel van een nieuwe reeks Perec-werken, die de komende jaren onder auspiciën van Perec-kenner Manet van Montfrans (1944) zullen verschijnen. Zij schreef bij ‘”53 dagen”’ ook het nawoord.

Paperback
oktober 2023
192 pagina’s
Uitgeverij De Arbeiderspers
ISBN 9789029550567
€ 22,50

***** Jonas Roelens & Nathan van Kleij – Middeleeuwse medemensen

De geschiedenis heeft het beeld van de middeleeuwen nagelaten met vooroordelen en stereotypen. De middeleeuwen zijn synoniem geworden voor achterhaald, barbaars, mensonterend  en primitief. Deze clichébeelden worden in het nieuwe boek ‘Middeleeuwse medemensen; De clichés van de donkere eeuwen voorbij’ door tien Vlaamse en Nederlandse docenten middeleeuwse geschiedenis, postdocs en andere mediëvisten weerlegd onder redactie van Jonas Roelens (1990) en Nathan van Kleij (1989).

De tien auteurs belichten in ‘Middeleeuwse medemensen’ een ander onderdeel van de samenleving, van geloof en wetenschap, politiek en economie tot omgang met geweld, normen inzake seksualiteit en het zorgen voor elkaar en de omgeving. In tien hoofdstukken worden tien clichés over de middeleeuwen serieus genomen: waren de middeleeuwen inderdaad autoritair,  gewelddadig, vies, ongelijk, vrouwonvriendelijk, preuts, goedgelovig, onwetenschappelijk, onrendabel en wereldvreemd? Waar komen die clichés vandaan, waarom zijn ze zo hardnekkig en hoe zat het echt met die middeleeuwse toestanden?

De mediëvisten schijnen een nieuw licht op de “donkere eeuwen”. De Lage Landen werden in de middeleeuwen – net zoals vandaag – bevolkt door mondige burgers, kritische geesten, vrijgevochten vrouwen en wereldse reizigers, mensen die hun wereld zo logisch en goed mogelijk organiseerden. De middeleeuwers hadden veel meer overeenkomsten met ons dan men zou verwachten. Wie voorbij de stereotype denkbeelden kijkt, ontdekt een wereld die eigenlijk vrij herkenbaar is. ‘Middeleeuwse medemensen’ biedt een interessante opening na te denken over vastgeroeste aannames over de middeleeuwen.

Paperback
november 2023
342 pagina’s
Uitgeverij Ertsberg
ISBN 9789464750379
€ 29,50

***** Vincent Haegele / Nicolas Guillerat / Frédéric Bey – Het rijk van Napoleon in infographics

Napoleon Bonaparte was het brein achter een oorlogsmachine die niet te stoppen leek. Zijn strijd tussen Frankrijk en Groot-Brittannië was de drijvende kracht achter de politiek militaire en economische gebeurtenissen van het eerste Franse keizerrijk. In deel 5 van de serie ‘Infographics’ – waarvan dit het derde deel in Nederlandse vertaling is – schetsen auteur Vincent Haegele (1982), ontwerper Frédéric Bey (1961) en datadesigner Nicolas Guillerat – ook de grafisch artiest in de vorige delen – in honderden infographics het rijk van generaal, keizer en dictator Napoleon.

Aan de Nederlandse vertaling van ‘Infographie de l’Empire napoléonien’ (2023) werkten maar liefst 12 vertalers mee onder eindredactie van Yulia Knol. In ‘Infographics; het rijk van Napoleon’ wordt het complexe onderwerp van het eerste Franse keizerrijk behandelt in een bredere context van de wereld in verandering en zijn tijd. De gepresenteerde data zijn zo nu en dan schattingen door gegevens van economen uit die tijd te combineren met wetenschappelijke, historische kennis. De brongegevens worden echter vrij betrouwbaar geacht, vooral als het om economische data gaat.

In meer dan honderd infographics worden het leven van Napoleon en zijn vele oorlogen beschreven en verbeeld, in de context van een wereld in verandering. In vier hoofdstukken: ‘Macht, Keizerrijk en instituties’, ‘De Grande Armée en de Keizerlijke Marine’, ‘De oorlog en de coalities’ en ‘Het einde’ worden thema’s als het Franse keizerrijk, de Grande Armée (de napoleontische legers), Napoleons vijanden, triomfen, ondergang en nalatenschap op een bijzondere en nauwkeurige manier voorgesteld.

De infographic geeft een beeld van de snelle veranderingen in een tijdperk, waarin de bovenmatige activiteit van Napoleon een grote rol speelde. Spannende gebeurtenissen, maar ook saai feiten worden samengebracht in schema’s die zowel details als grote lijnen bevatten. Op deze manier ontstaat een vrij compleet beeld van de kennis over het onderwerp. De infographic is een exacte en boeiende manier om deze geschiedenis te vertellen. Een intrigerend mammoetwerk.

Paperback
november 2023
160 pagina’s
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046832455
€ 29,99

***** Giorgiani Germano & France Richemond – Een Paus in de geschiedenis 6. Clemens V; Het offer van de Tempeliers

Paus Clemens V (1260-1314) was de 195ste paus en regeerde negen jaren van 1305 tot zijn dood. Zijn pontificaat wordt geïllustreerd in deel 6 van de reeks ‘Een Paus in de geschiedenis’, waarin de Franse scenariste France Richemond en de Italiaanse tekenaar Giorgiani Germano (1990) hun krachten hebben gebundeld voor ‘Clemens V; Het offer van de Tempeliers’.

Het verhaal begint in 1905 in Lyon tijdens de kroning van Clemens V, waarbij ook de machtige Franse koning Filips de Schone aanwezig was. Filips was vastbesloten om de christelijke Tempeliersorde op te doeken. Hij beschuldigde ze van ketterij, maar alleen de Katholieke Kerk kon een dergelijk vonnis vellen. De paus vestigde zich in Avignon in verband met de gevaarlijke onrust in Rome. Van daaruit probeerde hij het hoofd te bieden aan de machtswellust van Filips de Schone. Moest hij het lot van de tempeliers in handen van de koning leggen, die zo de ridders meedogenloos zou kunnen arresteren, folteren, berechten en executeren?

De scherpe, hoekige illustraties van Giorgiani Germano en de fraaie inkleuring is van Florence Fantini geven een sfeervol beeld. De Nederlandse vertaling is van Frank Vanzeer en er is een opnieuw een extra interessant historisch katern van acht pagina’s over Clemens V van de Franse journalist en schrijver Bernard Lecomte (1949) met bijzondere illustraties.

softcover
februari 2024
56 pagina’s
Uitgeverij Verbum
ISBN 9789463947220
€ 10,25

***** Eric Lambert & Jean-Christophe Camus – Het Epos van de Vrijmetselaars; 8. De droom van het oosten

De vader, broers en maarschalken van Napoleon waren allemaal vrijmetselaars, maar tot op de dag van vandaag is er geen document van een loge te vinden dat met zekerheid bevestigt dat Bonaparte zelf ook is ingewijd. In deel 8 van ‘Het Epos van de Vrijmetselaars; de droom van het oosten’ wordt verondersteld dat Napoleon in Egypte aanwezig was bij de oprichting van de loge ‘Isis’.

De Franse tekenaar en scenarist Didier Convard (1950) – niet te verwarren met Didier Conrad van ‘Asterix’ – startte in 2021 de reeks ‘Het Epos van de Vrijmetselaars’. De serie vertelt over de beweging van wetenschappers, kunstenaars en politici, die de sluipwegen van de geschiedenis bewandelde om kennis te vergroten en de mensheid te verheffen. Sinds het begin van de stripreeks hebben diverse scenaristen en tekenaars in wisselende samenstellingen de albums verzorgd.

Voor deel 8 zijn de Franse tekstschrijver Jean-Christophe Camus (1962) en zijn landgenoot tekenaar Denis Falque (1969) bijeengekomen. Die laatste kennen we nog van zijn samenwerking met Convard in de reeks ‘De geheime driehoek’. In ‘De droom van het oosten’ volgen we Napoleon als hij in 1798 naar Alexandrië marcheert en wordt achtervolgd door het verhaal van de stenen van Hiram. Na het bemachtigen van deze heilige steen in de piramides, keert het tij in Napoleons voordeel en schrijft hij zijn ontelbare successen toe aan het mysterieuze relikwie. Tijdens dezelfde campagne wordt de eerste vrijmetselaarsloge in Egypte opgericht en Napoleon uitgenodigd om ingewijd te worden.

Achterin het album een boeiend geschiedkundig dossier van acht pagina’s van Jean-Laurent Turbet (1964) over ‘Het Maçonnieke Rijk’. De inkleuring verzorgde opnieuw Angélique Césano en de Nederlandse vertaling is weer van Tonio van Vugt en Jeanine Erades. Een fictief, maar fascinerend verhaal over politieke intriges en de oorsprong van de vrijmetselarij met scherpe tekeningen van Falque.

softcover
februari 2024
Uitgeverij Dark Dragon Books
ISBN 9789464601558
56 pagina’s
€ 10,95

**** Alain Janolle / Jérome Félix / Maurice Leblanc – Arsène Lupin; 2. Arsène Lupin tegen Sherlock Holmes 2/2

De Franse schrijver Maurice Leblanc (1864-1941) publiceerde tussen 1905 en 1941 17 romans, 39 novelles en 5 toneelstukken met als hoofdpersoon de gentleman inbreker Arsène Lupin. Lupin wordt ook wel de Franse Sherlock Holmes genoemd, ofschoon Lupin misdaden pleegt en Holmes – in Leblancs boeken vanwege copyright Herlock Sholmes genoemd – ze oplost.

‘Arsène Lupin tegen Herlock Sholmes’ (1908) was het tweede boek van Leblanc, bevat twee verhalen en verscheen in 2022 en 2023 in twee delen als Franstalige stripvorm. Het eerste deel van ‘Arsène Lupin tegen Sherlock Holmes’ – het auteursrecht van Sherloch Homes is inmiddels opgeheven – werd in augustus 2023 in een Nederlandse vertaling van Mariella Manfré uitgebracht en een half jaar later verschijnt nu deel 2. In deel 1 was de aandacht van Arsène Lupin gewekt toen hij vernam dat in Normandië een alchemist het geheim van de omzetting van lood in goud zou hebben ontdekt. In deel 2 wordt Lupin op de hielen gezeten door Sherlock Holmes. Aan de oevers van de Seine vindt hun ultieme confrontatie plaats in een strijd op leven en dood.

De Franse scenarist Jérome Félix (1972) bewerkte het bruisende verhaal en zijn landgenoot en illustrator Alain Janolle (1968) maakte ook voor het tweede deel de ongekunstelde tekeningen. De inkleuring is van Walter. Ten slotte is er een artikel van vier pagina’s, waarin Félix uitleg geeft over de vloedgolf Le Mascaret en het landhuis dat als inspiratie diende voor Janolle.

softcover
februari 2024
56 pagina’s
Uitgeverij Dark Dragon Books
ISBN 9789464604016
€ 10,25