****
© Agathe Poupeney
Parijs, 19 maart 2022

Eva-Maria Westbroek draagt Parijse ‘Wozzeck’

De Oostenrijkse componist Alban Berg had in 1914 in Wenen het toneelstuk ‘Woyzeck’ van Georg Büchner gezien, waarin een eenvoudige soldaat van alle kanten wordt getreiterd en uiteindelijk naar geweld grijpt. Berg ontdekte daarin terstond een onderwerp voor een opera.

De als soldaat opgeroepen Alban Berg (1885-1935) gebruikte in 1917 zijn verlof van het front om het werk aan zijn opera ‘Wozzeck’ te hervatten. Hij was geboeid door het verhaal over een maatschappij van verlorenen en zijn ervaringen als soldaat bracht het thema van het werk nog dichterbij. Het ontmenselijkende leven op het slagveld, het uitzichtloze de frustraties en de vertwijfelingen verwerkte hij in de opera, die uiteindelijk in 1925 zijn wereldpremière beleefde in de Berliner Staatsoper Unter den Linden.

De Salzburger Festspiele plaatste in 2017 ‘Wozzeck’ op haar programma in een enscenering van de Zuid-Afrikaanse tekenaar/schilder/filmmaker/vormgever William Kentridge (1955), die men in Amsterdam nog kent van zijn saaie ‘Lulu’. Zijn ‘Wozzeck’ ging in 2019 naar de Metropolitan Opera van New York en is nu gearriveerd in de Opéra van Parijs, voordat de productie in mei 2023 naar Barcelona gaat.

Kentridge situeert ‘Wozzeck in de verwoesting van de Belgische plaats Ieper tijdens de Eerste Wereldoorlog. De arme soldaat Wozzeck – gemanipuleerd en misbruikt door de maatschappij – start voor zijn kapitein een zwart-wit film, die de rest van de voorstelling de puinhopen van de verwoeste stad, explosies, aanrandingen, afgehakte hoofden en ledematen toont. De enscenering geeft goed het onrecht van oorlog en zijn absurditeit als een universeel tafereel weer. De overdaad op het toneel vergt echter veel aandacht van de toeschouwer; aandacht die nogal afleidt van het zingen en acteren van de solisten.

De titelrol van de arme soldaat Wozzeck wordt gezongen door de Deense bas-bariton Johan Reuter, die zijn partij niet zozeer apathisch als wel met vele kleurschakeringen en grote nauwkeurigheid brengt. Wozzeck wordt bedrogen en vernederd door Marie, de moeder van zijn zoon, hier vertolkt door de Nederlandse sopraan Eva-Maria Westbroek. Het is exact vijf jaar geleden, dat zij haar roldebuut als Marie maakte bij DNO. Met haar enorme ervaring als tragédienne schetst zij uitstekend de ambivalentie van Marie, de ongelukkige vrouw die toegeeft aan de toenaderingen van de Tambourmajor. In indrukwekkende vocale vorm en te allen tijde uitstekend verstaanbaar draagt Eva-Maria Westbroek deze Parijse voorstelling.

De drie tenoren zijn vocaal contrastrijk. De Hauptmann die Wozzeck voortdurend kwelt krijgt van de Duitse tenor Gerhard Siegel een lekker hysterisch portret. De Tambourmajor, met wie Marie Wozzeck bedriegt, wordt door de Britse tenor John Daszak met stau gezongen. De Turkse tenor Tansel Akzeybek zet Andres niet zozeer lyrisch als wel met buffo-tenor neer en zingt alle kleine zangnootjes perfect. De perverse Doktor, die Wozzeck manipuleert en met zijn experimenten kwelt, wordt vertolkt door de Duitse bas-bariton Falk Struckman. Berg schreef de partij inderdaad voor een bariton, maar een bas klinkt vaak sappiger voor de rol.

De Finse dirigente Susanna Mälkki zorgt vooral voor coloriet en nuanceringen. Zij houdt het orkestraal klein, is niet heel present en geeft niet de nodige drift. De aandacht voor het toneel is er wel, maar dit lokt helaas geen muzikale reactie en commentaar van het orkest uit. In deze grillige enscenering had men zich een orkestrale uitvoering kunnen voorstellen die contrastrijker en schurender is.