***** Dit is een ‘Aida’ uit voorbije tijd. Het “Method acting” bestond uit handen omhoog (met handpalmen naar beneden of naar boven, al gelang de emotie), handen naar de borst of handen op de heupen. En natuurlijk zingen bij voorkeur naar het publiek en niet naar de medespelers. Deze 1961 live televisie-uitzending vanuit Tokyo toont ‘Aida’ op haar positief ouderwetse manier met grandeur en dramatischE kracht. De Italianen waren voor het eerst in 1956 te gast in Japan en vijf jaar later waren ze terug met deze ‘Aida’. Gabriella Tucci is een prachtig edele en breekbare Aida met een mooie, egale sopraan. Giulietta Simionato was ’s werelds beste Amneris. Deze uitvoering is tien jaar na haar eerste studio-opname van de rol op Cetra en drie jaar na de Decca-opname onder Von Karajan. Als koningsdochter is zij dynamisch en majesteitelijk en vocaal met complete beheersing van de rol. De beide vocale krachtpatsers Aldo Protti als Amonasro (verkleed als Bosjesman) en Mario Del Monaco als Radamès brullen om het hardst en overdonderen. Paolo Washington als Ramphis is hier nog in zijn goeie tijd met een natuurlijke stevige bas. Dirigent Franco Capuana toont zich een autoriteit in de juiste traditie. Hij helpt de zangers bij het ademen, fraseren, meebeleven en is attent voor de poëtische intensiteit van de zangers. Waar hoor je dat nog! Gedisciplineerd luistert ook het Japanse publiek en overlaadt de zangers zoals altijd gul met applaus.
1 DVD met ondertiteling in Duits, Engels, Spaans, Frans, Italiaans en Japans (VAI 4420)

***** Opnieuw dirigent Franco Capuana nu vijf jaar later in de Arena van Verona in 1966. Deze zwart-wit televisieregistratie van bijna 35 jaar geleden heeft geen flexibele camerabeelden of briljante belichting, maar toont het ruimtelijke openluchttheater, dat een goede atmosfeer biedt voor deze pompeuze opera. Voor hedendaagse begrippen doet de productie van regisseur Herbert Graf ouderwets aan als we de bewegingen, kostuums en decors zien. Maar er wordt fantastisch gemusiceerd. De Aida van Leyla Gencer is niet altijd even mooi en ze gaat ruig door de registers en haar hoogte is vaak scherp. Maar wat een inzet en intensiteit. Ze schakelt voortdurend daar waar nodig van lyrisch naar dramatisch met een exacte frasering en fijne nuances. Elk woord krijgt bij haar de juiste kleur en gewicht. Carlo Bergonzi laat Radamès horen als een belcantopartij met heroïsche kleuren. Zijn eerlijke, rijke en warme tenor en zijn soepele en verzorgde frasering zijn ideaal. In Fiorenza Cossotto vond Simionato haar enige legitieme opvolgster als Amneris. Met haar grote, krachtige en dramatische mezzo en arrogante uitstraling biedt zij hoogspanning. Anselmo Colzani verkleed als vogelverschrikker (wat is dat toch met Amonasro?) is een Amonasro, die uitspraak prefereert boven legato zingen. Interessant is de live-document ook voor Bonaldo Giaiotti als een plechtige Ramphis, die de rol in hetzelfde jaar ook voor EMI in de studio opnam. Hij brengt rust en autoriteit.
1 DVD met ondertiteling in Engels, Frans en Italiaans (Hardy Classic HCD 4010)

***** In 1973 was de Italiaanse opera opnieuw te gast in Tokyo en deze ‘Aida’ werd door de Japanse televisie uitgezonden live in kleur. Als opvolgers van Simionato en Del Monaco waren nu Bergonzi en Cossotto meegebracht. Fiorenza Cossotto beheerst ook hier de opvoering. Ze schijnt geen grenzen te kennen. Haar sadisme in het duet met Aida, haar teleurstelling in de gerechtsscène, overal geeft zij 100% en toch zo beheerst. En zo fantastisch haar hoge noten! Het bekijken van haar vertolking zou verplichte literatuur moeten zijn voor de interpretatielessen op ieder conservatorium. Carlo Bergonzi is minder sensationeel dan in 1966, maar altijd vocaal zeker en overtuigend. Orianna Santunione geeft een goede portrettering als Aida. Ook al klinkt ze een beetje woest en wisselvallig, toch heeft veel fraaie lijnen en haar hoogte is prima. Opvallend sterk de bariton Gianpiero Mastromei als Amonasro. De Ramphis van Ivo Vinco kan echter de concurrentie niet aan. Dirigent Oliviero De Fabritiis – in 1951 al dirigent van  de befaamde Mexico ‘Aida’ met Callas – is exemplarisch. Het decor van Pier Luigi Pizzi is abstracter dan in de voorgaande video’s en zijn kostuums doen denken aan de Italiaanse films met Steve Reeves uit die tijd. Alles wat goed en niet zo goed was in de “ouderwetse” opera ziet men in deze drie Aida’s (VAI 1961, Hardy 1966 en VAI 1973). Als je wilt weten wat de operaliefhebber bedoelen met “de goeie ouwe tijd”, dan kun je dat hier zien en horen. Dit is opera – zoals men waarschijnlijk nooit meer zal maken; in een eenvoudige regie, die zelfs minder lachwekkend is dan sommige hedendaagse ensceneringen. Dit is eerlijke opera met zingen in plaats van geneuzel en daarmee een document van haar tijd.
1 DVD met ondertiteling in Duits, Engels, Spaans, Frans, Italiaans en Japans (VAI 4483)

***** Het Teatro alla Scala is de fraaie setting voor ‘Aida’. Deze productie uit 1985 was het langverwachte, Italiaanse debuut van de legendarische tenor Luciano Pavarotti als Radamès. Pavarotti is niet echt de beste Radamès die je je voorstellen kunt, maar zijn vertolking heeft schitterende momenten. Pavarotti is niet zozeer de heroïsche Radamès als wel de “big lyric” en het “Celeste Aida” zingt hij dan ook echt als een Romanze met schijnbaar grootste gemak. Wat een prachtig legato! Maria Chiara was in die tijd één van de meest gevraagde Aida’s en haar vertolking is hier nog solide. Ze geeft een dramatisch aangrijpende vertolking en haar portrettering is warm. Met Juan Pons kondigt zich hier de grote Amonasro van de komende 25 jaar aan. Ghena Dimitrova zingt Amneris krachtig en indrukwekkend, maar heeft geen “Italianità”. Het blijft kil. Zij zou kort daarop doorgaan als sopraan onder andere ook in de rol van Aida. Maar de grote ster van deze ‘Aida’ is dirigent Lorin Maazel. Maazel begrijpt Aida. Zijn lezing is breed en groots, heeft grandeur en is majesteitelijk. De productie van regisseur Luca Ronconi is spectaculair en traditioneel zoals toen standaard was. De voorstelling is “larger-than-life”. De processies met geplunderde schatten, standbeelden, gevangenen en slavendrijvers steken alle voorgaande processies naar de kroon. De uitgave bevat nog een tweede DVD met 78 minuten special features zoals ‘The Making of Aida’ en interviews met Pavarotti, Maazel, Bergonzi, Renata Tebaldi en Dame Eva Turner.
2 DVDs met ondertiteling in Engels, Duits, Frans, Spaans, Nederlands (ArtHaus Musik 100.059)

***** Dit is opnieuw een live-opname uit de Arena van Verona van 1992. De decors en kostuums zijn vervaardigd naar het origineel van de Verona première in 1913, toen een productie ter gelegenheid van Verdi’s 100^ste geboortejaar. Visueel is de opvoering klassiek met overvloedige kostuums en decors in een regie van van Gianfranco de Bosio. Muzikaal kan de uitvoering zichechter niet meten met de andere uitgaven. Daarbij komt dat de opname vlak klinkt en de stemmen niet echt dichtbij doorkomen. Aida is opnieuw Maria Chiara, toen 53 jaar oud. Een jaar eerder zong zij de titelrol nog in Amsterdam. Ze klinkt inmiddels vermoeid en hier al niet meer egaal. Kristján Jóhansson als Radamès heeft een fraaie tenor, maar is eenkleurig en houterig. Delora Zajick is een prima Amneris en opnieuw Juan Pons als de beste – met Cappuccilli – Amonasro van de afgelopen 25 jaar. Il Re is de fantastische Carlo Striuli, een bas die slechts optrad in Italië en altijd overal Il Re en Il Sacerdote zong. Dirigent Nello Santi is onopvallend.
1 DVD met ondertiteling in Engels, Duits, Frans, Italiaans en Engels (TDK DVWW OPAIDV)

***** Toen het Gran Teatre del Liceu van Barcelona tot op de grond toe afbrandde in 1994 overleefden de trompe-d’oeil decors, die door Josep Mestres Cabanes voor de productie van ‘Aida’ uit 1945 op papier getekend waren. Ontwerper Jordi Castellis repareerde de 60-jaar oude stukken en reviseerde de productie. De herneming was in 2003. De decors met 120 verschillende lagen papier zijn werkelijk prachtig en effectief. Ze zijn weelderig, kleurrijk en gedetailleerd. Alleen daarvoor al is deze productie van regisseur José Antonio Gutiérrez interessant. Daniela Dessi is Aida. Ze heeft een goede mix van kracht en breekbaarheid. Haar “Ritorna vincitor” is nog wat gewoontjes, maar het “Numi, Pieta” is hartveroverend. Haar pianissimi zijn prachtig, ook al is haar kopregister aan de scherpe kant. Fabio Armiliato – Daniela Dessi’s echtgenoot in het echte leven – is geen grote Radamès, maar hij heeft fraaie momenten. Hij heeft een lyrische benadering, maar ook heroïsche momenten. Elisabetta Fiorillo was in 2002 een indrukwekkende Azucena in ‘Il Trovatore’ in Ahoy Rotterdam onder leiding van Ed Spanjaard. Zij heeft een grote, krachtige stem en stamina. Als Amneris valt zij hier echter tegen door intonatieproblemen. Zij beginnen in de tweede akte, waarna zij continu een semitoon te hoog zingt. Opnieuw hier Juan Pons als Amonasro in topvorm. Zijn bariton klinkt als een trombone. Robert Scandiuzzi is een sonore, donkere Ramfis. De DVD bevat een korte documentaire van zo’n 10 minuten over Mestres Cabanes en over het Liceu van voor en na de reconstructie na de brand van 1994.
2 DVDs met ondertiteling in Engels, Frans, Duits, Spaans, Catalaans (Opus Arte OA 0894 D)

***** Twintig jaar later opnieuw in de Scala van Milaan. Dit is een registratie van première op 7 december van de Scala seizoensopening 2006 / 2007. Het is de ‘Aida’ voorstelling voor de beruchte Scala “walk-out” van Roberto Alagna op de avond van 10 december. Hier hoor je al dat het mis gaat met Alagna als Radamès. Zijn moeilijkheden in de aria “Celeste Aida” en zijn problemen met passagio zijn opvallend. De Litouwse sopraan Violeta Urmana is één van de beste Aida’s sinds lange tijd en de Hongaarse mezzo Ildiko Komlósy is een wat slanke, maar prima Amneris. De enscenering van Franco Zefferelli is zoals altijd “over-de-top”, maar prachtig. De voorstelling is mede aantrekkelijk door de bijdrage van sterdanser Roberto Bolle tijdens de Triomfmars. Maar de registratie wordt verstoord door de editing. Het constante heen en weer geschuif, de overgangen tussen close-ups van personages, instrumenten en decor leiden teveel af.
2 DVDs met ondertiteling in Engels, Frans, Duits, Italiaans, Spaans en Chinees (Decca 074 3209)