***
© Sandra Then
Düsseldorf, 10 juli 2025

Otello witgewassen in Düsseldorf

De Deutsche Opera am Rhein presenteert in Düsseldorf een “racisme-kritische” bewerking van de ‘Otello’-productie uit 2016. Erg scherpzinnig is het resultaat echter niet.

De opera ‘Otello’ (1887) van Giuseppe Verdi (1813-1901) onderging in maart 2016 bij de Opera Vlaanderen een enscenering van de Duitse regisseur Michael Thalheimer (1965). De Deutsche Oper am Rhein (DOR) bracht in hetzelfde jaar deze productie nog naar Düsseldorf en Duisburg.

Ter gelegenheid van de heropvoering van deze productie vond de DOR het na bijna tien jaren tijd voor een “racisme-kritische” herziening. Zij werd in samenwerking met Thalheimer bedacht onder de tegenstrijdige en gênante titel “De vernietiging van een grote liefde, grote opera”.

Deze ‘Otello’ speelt zich nog altijd af in een dichte en zwarte ruimte van decorontwerper Henrik Ahr. De vraag laat zich stellen of donker in deze speelruimte niet toch staat voor boosaardig, bedrukkend en indoctrinerend en daarom de racistische lading juist versterkt.

Otello is hierin nog altijd de zonderlinge moor. Moor is de benaming voor de islamitische bevolking van het middeleeuwse Spanje, maar DOR vindt deze term te racistisch en toont het woord in de boventiteling consequent doorgestreept. 

Otello droeg in de originele enscenering een zwart geschminkt masker, waarachter zich zijn donkere gedachten afspeelden en waarmee hij zijn vreemdsoortige staat verborg. In de racisme-kritische bewerking verven de personages hun gezichten in de eerste akte wit. Men kan zich hier echter afvragen of “witwassen” en “whiteface” – de omkering van “blackface” – niet net zo’n stereotype uitbeeldt en het contrast met het donkere wellicht nog zelfs vergroot.

De kracht van de enscenering ligt echter in de focus op de personages en hun spanningen. De belichting van Stefan Bolliger werkt subtiel en gedifferentieerd met veel schaduwen en al met al is dit nog altijd een beklemmende, intense ‘Otello’.

De Braziliaans-Duitse tenor Martin Muehle is bij DOR te gast in de titelrol, die hij in 2021 in Hannover voor het eerst vertolkte. Hij zingt de rol gedifferentieerd met niet zozeer dramatisch als wel lyrisch-spinto timbre. Zijn hoge klaroentonen zijn evenwel dikwijls te hoog geïntoneerd.

Ook de Wit-Russische bariton Vladislav Sulimsky is te gast bij DOR en zong Iago al in 2019 in de Wiener Staatsoper. Hij is een indrukwekkende intrigant met kernachtige Verdi-bariton, nu eens glad en manipulatief, dan weer krachtig, overheersend, demonisch en bijtend. Sulimsky zal een grote carrière tegemoet gaan.

De Duitse sopraan Anke Krabbe – sinds 2000 ensemblelid bij DOR – zingt Desdemona met slanke, lyrische sopraan en laat Otello’s geliefde meisjesachtig klinken. De Italiaanse tenor Matteo Mezzaro als Cassio heeft een prachtig lyrisch, open en eerlijk geluid en is enorm muzikaal. Hij zingt rollen als Normanno, Nemorino, Beppe, Schmidt, maar Duca in ‘Rigoletto’, Alfredo in ‘La Traviata’ en Cavaradossi in ‘Tosca’ zullen zijn toekomst zijn.

Deze voorstelling staat vooral in het teken van afscheid. De Düsseldorfer Symphoniker wordt gedirigeerd door koordirigent Gerhard Michalski, die in 2000 benoemd werd tot koordirecteur van DOR en nu met pensioen gaat. ‘Otello’ is één van zijn lievelingsopera’s en hij inspireerde het indrukwekkende Chor der DOR hierin als soldaten, zeelui en dorpelingen tot nauwkeurige en geconcentreerde uitvoeringen. Michalski’s opvolger is Albert Horne, tot voor kort koordirigent in Wiesbaden.

De andere voorstellingen in deze reeks worden gedirigeerd door Axel Kober (1970), die sinds 2009 Generalmusik Direktor (GMD) van DOR was. Kober beëindigde zijn contract in de zomer van 2024, maar zal tot het einde van het seizoen 2026/27 nog bij DOR dirigeren. Vanaf het huidige seizoen is inmiddels Vitali Alekseenok (1991) de nieuwe GMD van DOR. 

Intendant Christoph Meyer (1960) heeft per 1 april 2025 DOR vroegtijdig verlaten en sindsdien wordt de functie bekleed door Marwin Wendt (1972). Het kersverse trio Wendt/Alekseenok/Horne kan een grote nieuwbouw-uitdaging voor Düsseldorf tegemoet zien. Het belooft een miljarden-kostend prestigeproject te worden, waarvan het resultaat nog niet te overzien is.