***
© Marco Borggreve
Utrecht, 2 mei 2023

Kelly God intense Leonore in titelrol ‘Fidelio’

De Reisopera hield zich de afgelopen jaren bezig met pocketversies van ‘La Bohème’ en ‘La Traviata’, ‘Hänsel und Gretel’ op de camping, een Nederlandstalige bewerking van ‘Die verkaufte Braut’ en een Meezing Messiah. Dit seizoen presenteert de Reisopera een bewerking van Beethovens ‘Fidelio’. De uitvoering is vooral interessant vanwege de operacomeback in Nederland van Kelly God en Bastiaan Everink.

Drie keer is scheepsrecht zal Ludwig van Beethoven (1770-1827) gedacht hebben toen zijn opera ‘Fidelio’ in 1814 – na mislukte pogingen in 1805 en 1806 – eindelijk succes had met een herziene versie. Van Beethovens uiteindelijke editie ontwikkelde nu de Reisopera – in een co-productie met Den Kongelige Opera van Denemarken en het Teatr Wielki van Warschau – een eigen bewerking. Een “nieuwe interpretatie” en een “eigen versie” die “logischer” is, laat de Engelse regisseur John Fulljames (1976) weten.

Allereerst wordt helaas de saaie en te lange ouverture uit de versie van 1805 gespeeld. Daarna niet het duet Jaquino/Marzelline, maar eerst de aria van Marzelline, zoals in de 1805 versie. Omdat alle gesproken teksten eruit zijn geknipt, is het gissen of Marzelline in deze aria haar liefde voor Fidelio of voor Jaquino bezingt. En aangezien de gesproken teksten zijn geschrapt komt ook de Gold-aria van Rocco uit de lucht vallen. Tevens zijn de aria van Pizarro en het duet Pizarro/Rocco nodeloos omgedraaid. Aan het duet Florestan/Leonore gaat een deel van het recitatief uit 1805 vooraf. Ten slotte wordt voorafgaande aan de finale II in plaats van de Ouverture Leonore Nr. 3 het ‘Heiliger Dankgesang eines Genesenden an die Gottheit’ uit Beethovens 15e Strijkkwartet gebruikt. Het schrappen van de gesproken teksten in ‘Fidelio’ is zinloos, want een paar woorden kunnen al fraai de muzikale fragmenten illustreren. Ook de gemaakte muzikale veranderingen zijn onnodig, onlogisch en niet verhelderend.

Fulljames wil in zijn enscenering het dehumaniserende effect van het verliezen van vrijheid onderzoeken. Hij doet dit in een minimalistisch concept. De enscenering speelt zich af op een vrijwel leeg podium met enorme schermwanden, waarop zo nu en dan filmbeelden verschijnen. Hierin is de personenregie matig en worden de karakters dun geschetst. Maar Fulljames laat de zangers prettig naar het auditorium zingen.

Nederland is vanaf de jaren negentig onsympathiek geworden voor zijn eigen zangers. Derhalve is de operacomeback in Nederland van twee Nederlandse zangers in deze ‘Fidelio’ interessant en aantrekkelijk. Zo is het alweer dertien jaar geleden dat de Nederlandse sopraan Kelly God in Nederland voor het laatst in een opera te bewonderen was. Zij maakt haar comeback en tevens haar roldebuut in de titelpartij van ‘Fidelio’ en hoe! Vocaal en acterend is zij een intense Leonore. In de eerste akte doseert Kelly God haar partij uitstekend en in de tweede akte zingt zij fel met volle sopraan. Haar Trugschluss “Töt’ erst sein Weib!” met een massieve hoge Bes was een kippenvelmoment!

Ook voor het laatste opera-optreden in ons land van de Nederland bariton Bastiaan Everink moet men jaren terug (DNO, 2016). Hij zong de rol van Pizarro in ‘Fidelio’ onder andere bij de Deutsche Oper Berlin – naast grote rollen daar als Enrico, Escamillo, Klingsor en Scarpia – en zijn ervaring in de partij laat hij horen. Met zijn stevige Heldenbariton is hij een ideale tiran Pizarro. Zijn woeste Triumphgesang in de eerste akte en de woede in het kwartet van de tweede akte vertolkt hij krachtig en razend.

De Amerikaanse tenor Bryan Register als Florestan heeft het timbre van Anton Dermota en slaat zich goed door de finale van zijn monoloog. De Duitse bas Yorck Felix Speer is een vaste gast bij de Reisopera en een uitstekende Rocco met zwarte, grote, open en brede bas. De Armeense sopraan Julietta Aleksanyan als Marzelline en de Noorse tenor Petter Moen als Jaquino vormen een sympathiek buffopaar en de Nederlandse bas-bariton Frederik Bergman als Don Fernando is de stem van rede en rechtvaardigheid.

De Nederlandse dirigent Otto Tausk en zijn Phion, Orkest van Gelderland & Overijssel – een combinatie van Het Gelders Orkest en het Orkest van het Oosten – bewijzen ondanks kleine onnauwkeurigheden met vaart en drive eer aan ‘Fidelio’. De uitvoering is strak en sfeervol. Het koor Consensus Vocalis leeft zich uit als gevangenen, volksmenigte en soldaten.

In feite is opera in Nederland op sterven na dood. De Reisopera doet slechts nog bewerkingen van opera’s, de prioriteit van DNO is inclusiviteit, diversiteit en woke en in Opera Zuid zit nauwelijks nog enig leven. De operaliefhebber dient het maar te accepteren. Het volgend seizoen staat bij de Reisopera ‘Das Wunder der Heliane’ van Korngold met de Nederlandse sopraan Annemarie Kremer op het programma. Hopelijk niet ook in een bewerking…