***** Peter Schäfer – Een korte geschiedenis van het antisemitisme

Antisemitisme is tegenwoordig weer populair en bijna salonfähig, nu eens openlijk, dan weer verscholen achter kritiek op Israël. Peter Schäfer – emeritus hoogleraar Judaïca aan de Freie Universität in Berlijn en de Princeton University – vatte in 2020 in zijn boek ‘Kurze Geschichte des Antisemitismus’ samen hoe dit antisemitisme sinds de Oudheid heeft geleid tot vervolging en uitroeiing van Joden. Carolijn Visschers vertaalde het boek onder de titel ‘Een korte geschiedenis van het antisemitisme’.

‘Een korte geschiedenis van het antisemitisme’ is een boek vol feiten, waarin Schäfer de lezer op zakelijke, informerende en toch boeiende toon door de geschiedenis van het antisemitisme leidt. Uiteindelijk heeft de Shoah de wereld niet genezen van het antisemitisme, gezien het huidige islamitisch antisemitisme, het rechtse neonazisme en het linkse antisemitisme in de vorm van BDS. Antisemitisme is een veelkoppige hydra, die tot op de dag van vandaag onsterfelijk blijkt.

Paperback
februari 2022
336 pagina’s
Uitgever Prometheus
ISBN 9789044649420
€ 25,00

***** Stefan Zweig – De wonderen van het leven

De novelle ‘Die Wunder des Lebens’ van de Joods-Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig (1881-1942) werd in 1904 voor het eerst gepubliceerd in een verhalenbundel. Latere heruitgaven van het verhaal hield de auteur echter tegen. Wellicht vond hij de culturele uitdagingen, waar de Joodse hoofdfiguur Esther in de novelle voor staat, te expliciet in een tijd van toenemend antisemitisme. Het verhaal is nu vertaald door een collectief van studenten Duitse vertaalkunde van de Universiteit Gent, waardoor het thans – 80 jaar na de zelfgekozen dood van Zweig – voor het eerst in het Nederlands verschijnt onder de titel ‘Het wonder van het leven’.

In het 16e-eeuwse Antwerpen stuit een oude, katholieke schilder in zijn zoektocht naar een model voor de maagd Maria op Esther, een 15-jarige pogromoverlevende uit een Joodse gemeenschap. De vriendschap tussen de schilder en het meisje bloeit tegen de achtergrond van de dreigende Beeldenstorm. In dit vroege werk van Zweig komen al veel van zijn latere onderwerpen voorbij; geschiedkundige feiten, de strijd tussen religies en bijzondere ontmoetingen die leiden tot een verstrekkende belevenis. In 1904 was Zweig al doordrongen van de gedachte dat naties en religies overbrugd en grenzen overstegen moesten worden en dat mensen elkaar in wederzijds begrip en respect moesten kunnen vinden. Kunst zag hij daarbij als bevoorrecht medium, waar verschillen naast elkaar kunnen bestaan.

Zweig beschrijft de menselijke afgronden, hartstochten, angsten, geheimen en verlangens die onder de oppervlakte broeien zo meesterlijk dat je meeleeft met de personages. Daarnaast is het heerlijk om te zweven op de bries van zijn minutieus geconstrueerde volzinnen. Een onontbeerlijk juweel voor de literatuurliefhebber!

Hardcover
mei 2022
96 pagina’s
Uitgeverij Vrijdag
ISBN 9789464341065
€ 20,00

***** Louis Couperus – Langs lijnen van geleidelijkheid

Louis Couperus (1863-1923) voltooide zijn roman ‘Langs lijnen van geleidelijkheid’ in 1899 in slechts vier maanden. Van dit snelle tempo had hij later echter spijt, want in 1916 verklaarde hij met gemengde gevoelens terug te zien op de roman. In het verhaal zou volgens Couperus de ex-man van de hoofdpersoon Cornélie de Retz van Loo niet voldoende voorbereid en te laat verschijnen. ‘Langs lijnen van geleidelijkheid’ is nu opnieuw uitgebracht in een hertaling van Albert Kroezemann.

In de roman neemt de Nederlandse twintiger Cornélie de Retz van Loo haar intrek in Rome na haar echtscheiding van een mishandelende echtgenoot. Dwalend wordt zij in de Italiaanse hoofdstad verliefd op de dromerige schilder Duco van der Staal, maar kan zich niet volledig aan hem geven. Zij is een vrouw vol tegenstrijdigheden en een getraumatiseerd slachtoffer met overmatige spanning en onrust. Dan duikt plotseling haar ex-man op en eist haar onder bedreigingen terug.

Cornélie de Retz van Loo is het slachtoffer van mishandeling door haar ex-echtgenoot, die haar stalkt, intimideert en terugeist. Gedreven door het noodlot keert de vrije vrouw terug bij haar gewelddadige ex-man en offert zij haar onafhankelijkheid op, ervan bewust dat de mens geen vrijheid van keuze heeft. Naast zijn schildering van het stadsleven en de 19e-eeuwse atmosfeer van Rome schreef Couperus met ‘Langs lijnen van geleidelijkheid’ een subtiele aanklacht tegen vrouwenmishandeling en een pleidooi voor feminisme en seksuele bevrijding.

Paperback
maart 2022
260 pagina’s
Uitgeverij Kleine Uil
ISBN 9789493170704
€ 19,50

***** Joe Brainard – Ik herinner me

Bij schrijfcursussen wordt tegenwoordig dikwijls een oefening gebruikt om herinneringen op te wekken. Schrijf de woorden “Ik herinner me”, geef de geest de gelegenheid zich open te stellen en je herinnert je met een verrassende helderheid en gedetailleerdheid. Op deze simpele, maar ingenieuze compositiemethode stuitte beeldend kunstenaar en schrijver Joe Brainard (1942-1994) in 1969. Zijn autobiografische ‘I Remember’ is nu in een Nederlandse vertaling van Johannes Jonkers verschenen als ‘Ik herinner me’.

In het boek beginnen alle bijna 1500 aantekeningen met het refrein “Ik herinner me”. Zij vormen een wervelende collage van herinneringen. Even wordt een gedachte opgepakt, dan losgelaten, vervolgens weer opgepakt. Uiteindelijk zijn de fragmenten samenhangend en vormen zij een geïntegreerd werk.

‘Ik herinner me’ geeft een portret van de mens Joe Brainard. Het boek staat met grote concentratie stil bij de zinnelijke details van zijn leven. Je voelt de jeugd, de wetteloosheid, het open blikveld en de toekomst zonder beperkingen. Brainard heeft belangstelling voor alles en hij geeft zijn herinneringen gedetailleerd op een precieze en ongeremde manier weer.

Brainards stijl is charmant, grillig, pretentieloos en transparant. Hij schrijft zachtmoedig, verfijnd, niet hoogdravend, sprankelend en scherpzinnig. Er is een nonchalance, een onderkoelde manier en humor. Brainard zou de laatste 15 jaren van zijn leven – voor zijn overlijden aan HIV-gerelateerde pneumonie – niet meer werken. Mogelijk was hij opgebrand, teleurgesteld, uitgeput van het bezeten tempo waarmee hij werkte of had hij gewoonweg niet genoeg ambitie. Zijn ‘Ik herinner me’ werd echter een klassieker en is een schitterend zelfportret en prachtig tijdsbeeld.

Paperback
maart 2022
232 pagina’s
Uitgeverij Oevers
ISBN 9789492068880
€ 20,00

***** Arjen Kleinherenbrink – De constructie van de wereld

De Franse filosoof Bruno Latour (1947) speelt een belangrijke rol in debatten over wetenschap, technologie, politiek, klimaat en samenleving. Hij werd bekend vanwege zijn systematische beschrijving van de wereld in termen van actoren en netwerken. Zijn analyses begint hij bij concrete entiteiten en vervolgt dan hoe die onderling verbindingen aangaan. Iedere actor voegt hieraan zijn verschil toe. Hoe krachtiger de verbindingen, des te feitelijker is de uitspraak. Men krijgt dus inzicht in hoe actoren via allerlei verbindingen gezamenlijk een wereld tot stand brengen.

Arjen Kleinherenbrink (1984) is metafysicus en filosofisch antropoloog aan de Radboud Universiteit en heeft met ‘De constructie van de wereld; de filosofie van Bruno Latour’ het eerste Nederlandstalige boek over de Franse filosoof geschreven. Kleinherenbrink heeft het boek thematisch opgesteld en wil een overzicht van Latours voornaamste inzichten bieden. Het boek geeft geniet zozeer een chronologische weergave van de ontwikkeling van Latours denken en geen inventaris van diens boeken en artikelen.

‘De constructie van de wereld’ bespreekt het denken van Latour in drie delen. Het eerste deel zet de systematische kant van Latours denken uiteen en hoe zijn filosofie van actoren en netwerken een alternatief biedt voor het modern dualistisch denken in natuur enerzijds en cultuur anderzijds. Deel twee gaat over Latours wetenschapsfilosofie; zijn denken over de totstandkoming van wetenschappelijke feiten en de relatie tussen wetenschap en samenleving. Het derde deel gaat over Latours sociale en politieke filosofie; zijn ideeën over wat de mens tot mens maakt en hoe de mensheid de verhouding tussen politiek en ecologie zou moeten zien.

‘De constructie van de wereld’ biedt een uitgebreide kennismaking met de filosofie van Latour en maakt de lezer bekend met de belangrijkste ideeën in diens oeuvre. Op belangrijke punten laat Kleinherenbrink critici en bewonderaars aan het woord. Met zijn boek geeft Kleinherenbrink de lezer een goed inzicht in en waardering van de denkwereld van deze bijzondere filosoof.

Paperback
maart 2022
240 pagina’s
Uitgever Boom
ISBN 9789024441877
€ 24,95

**** Rosemarie Killius – Maria Cebotari

De sopraan Maria Cebotari (1910-1949) wordt beschouwd als één van de meest belangrijke sopranen na de Anschluss in Wenen. De Duitse historica en filologe Rosemarie Killius kreeg in 2018 een dagboek in handen van een Weense aanbidster van Cebotari en schreef aan de hand daarvan een biografie over de zangeres. Brieven van de sopraan en haar tweede man de acteur Gustav Diessl geven daarnaast inzichten in het leven van Cebotari tussen familie en toneel.

‘Maria Cebotari; Ich lebe, um zu singen; Opernlegende und Filmstar’ is een sympathiek boek met één en al lof voor de sopraan. De lezer volgt haar van haar jeugd in Bessarabië – een gouvernement van het Russische keizerrijk – naar Dresden en via Berlijn naar Wenen. Killius portretteert Cebotari als een “uiterst getalenteerde prima donna en uitzonderlijk begaafde actrice, wier levenspad wordt gekenmerkt door ambitie, ijver en doorzettingsvermogen en haar kunst door zeldzame harmonie, precisie en gratie”.

Kritische recensenten worden door Killius op de vingers getikt en de lezer moet niet denken dat Cebotari’s optredens in nazi-propagandafilms en in door nazi’s bezette gebieden (1943, Nederland) iets te betekenen hadden. De zangeres maakte “toevallig carrière in een onrechtstaat” en was nooit een uithangbord van die staat, aldus Killius. Iedereen die anders denkt moet nauwkeuriger onderzoek doen, vindt de schrijfster.

Het boek bevat talrijke, fraaie foto’s van de sopraan, maar helaas geen discografie. De repertoirelijst is verre van volledig en bevat fouten. Donna Anna, Luisa Miller, Amor in ‘Orfeo ed Euridice’, de Tochter in de wereldpremière van ‘Der verlorene Sohn’ van Heger, Lucia in ‘La Farsa Amorosa’ van Zandonai en bijrollen in ‘Parsifal’, ‘Die Zauberflöte’, ‘Don Carlos’, ‘Oberon’ en ‘Tannhäuser’ ontbreken en Cebotari zou nog in ‘Falstaff’ hebben gezongen. In ‘Das Schloß Dürande’ (met Umlaut) heet de sopraanrol niet Marièle, maar Gabriele, ‘Le Vin Herbé’ is geen opera, maar een oratorium en bij de symfonische werken ontbreekt de Tweede Symfonie van Mahler.

Duits
Hardcover
oktober 2021
272 pagina’s
Uitgever Frank & Timme
ISBN 9783732907946
€ 36,00