© Klaus Lefebvre
Hagen, 7 maart 2015
‘Vanessa’ in Hagen fascinerende operabelevenis
Een verhaal over drie generaties vrouwen die voor het dilemma staan te vechten voor hun idealen of te schipperen met wat het leven te bieden heeft vormt een ideaal gegeven voor een opera. Het leverde Samuel Barber inspiratie voor ‘Vanessa’, een opera waarin veel onuitgesproken blijft en iedereen een ander onheus bejegent. In de Duitse stad Hagen krijgt ‘Vanessa’ een treffend ijzige stemming.
Het Theater van de Duitse stad Hagen – met slechts 85.000 inwoners – brengt ‘Vanessa’ van Samuel Barber (1910-1981) in de serie Amerikaanse opera’s, die men in Hagen in 2007 begon onder leiding van de toenmalige, Nederlandse dirigent Antony Hermus. Zo speelde het operahuis – dat ruim 50 producties per jaar (!) opvoert – eerder al ‘Dead Man Walking’ van Jake Heggie (2007), ‘A Streetcar Named Desire’ van André Previn (2008) en ‘Susannah’ van Floyd (2012). Het libretto van ‘Vanessa’ was geschreven door Barbers levensgezel en componist Gian Carlo Menotti (1911-2007), die al had laten zien een goed librettist te zijn getuige zijn teksten voor zijn eigen, succesvolle opera’s. Barber zou Maria Callas de titelrol aangeboden hebben, maar zij was niet onder de indruk van de partij. Zij weigerde uiteindelijk, omdat zij de rol van het nichtje Erika sterker vond dan die van Vanessa. En helemaal ongelijk had zij niet…
Het verhaal gaat over de barones Vanessa, die al vele jaren op haar ware geliefde Anatol wacht. In Hagen laat regisseur Roman Hovenbitzer (Düsseldorf, 1972) haar als een Norma Desmond terugkijken naar oude films van zichzelf. Een beklemmende sfeer wordt geschetst in een treffend strak decor van Jan Bammes met uitgesproken belichting van Ulrich Schneider. Sneeuwval zorgt voor een ijzige ambiance. Vanessa hoopt Anatol nu na lange tijd weer te mogen ontvangen, maar in plaats van de oude Anatol komt diens gelijknamige zoon, die vertelt dat zijn vader inmiddels is overleden. Zowel Vanessa als haar nichtje Erika voelen zich tot de jonge Anatol aangetrokken. Hier biedt Hovenbitzer een scherpe vondst door Vanessa en Erika qua uiterlijk op elkaar te laten lijken, waardoor de interesse van Anatol voor beide vrouwen begrijpelijk is. Erika raakt zwanger van Anatol, maar weigert met hem te trouwen als hij niet helemaal voor haar kiest. Uiteindelijk trouwen Vanessa en Anatol, vertrekken naar Parijs en laten Erika achter wachtend op haar ware liefde. En nu is het de beurt aan Erika om oude films te bekijken….
Soms wil Hovenbitzer in ‘Vanessa’ teveel doen. Zo zijn er vóór de ouverture, als intermezzo tussen de eerste en tweede akte én aan het slot fragmenten van ‘The Lovers’ van Barber ingelast, die niets bijdragen. En tijdens het kwintet in de finale gaat het gaasdoek vóór de zangers naar beneden en worden hun gezichten erop geprojecteerd. Het is een overbodige truc en – erger nog – het voegt niets toe en – nog erger – het leidt af. Dit gaasdoek gaat trouwens sowieso wel erg vaak op en neer.
Maar voor het overige is deze productie van ‘Vanessa’ in Hagen een verrukkelijke première. De zangers zijn allen rollendekkend bezet, zoals de – ook uiterlijk – passende, Australisch-Britse sopraan Katrina Sheppeard in de titelrol en de prachtig lyrische tenor Richard Furman als Anatol. Hun duet in de derde akte zingen zij met grote passie en intensiteit. De Duitse mezzosopraan Kristine Larissa Funkhauser heeft de jeugdige stem en uitstraling voor Erika. De rol van de oude barones wordt gezongen door de veterane uit Hagen, de Britse mezzosopraan Marilyn Bennett. Zij maakt grote indruk als een verbeten Grieks Koor en vervloekt de weigering van eerst Vanessa en later Erika om te aanvaarden dat het leven geen oplossingen biedt. De Finse bas Ilkaa Vihavainen is een heerlijk onverschillige dokter.
Dirigent Florian Ludwig weet goed de hoog virtuoze en onderhoudende muziek van Barber gestalte te geven. Het naturalistische van Puccini en de groot romantische gevoelsbeschrijvingen van Richard Strauss, de kamermuzikale kwaliteiten en de typisch Amerikaanse tutti’s van Barber smeedt hij met “Schmalz”.
Deze ‘Vanessa’ in Hagen is een fascinerende en overrompelende operabelevenis. Een mooi uitstapje dat slechts twee uur rijden van Amsterdam (zo’n € 25 diesel) en met een 1e-rangs kaartje (€ 34,70) goedkoper is dan een 5e-rangs kaartje voor een DNO-voorstelling. Een absolute aanrader, want wanneer zie je nou een ‘Vanessa’?