© Stefan Kühle
Adembenemende ‘Susannah’ in Hagen
Gezien het tegenvallende aanbod van opera in ons land, is het interessant voor de Nederlandse operaliefhebber om af en toe eens over de grens te kijken. Even over de Nederlands-Duitse grens ligt de stad Hagen met een eigen operagezelschap, dat elk jaar een Amerikaanse opera opvoert. En aangezien Amerikaanse opera’s in Nederland genegeerd worden, is deze jaarlijkse gebeurtenis in Hagen belangrijk genoeg om er een bezoek te brengen.
Voor zijn opera ‘Susannah’ schreef de Amerikaanse componist Carlisle Floyd (1926) zelf het libretto, dat hij baseerde op het oud-testamentaire verhaal van Susanna en de ouderlingen uit een apocrief gedeelte van het boek Daniël. De 18-jarige, deugdzame Susannah wordt tijdens het baden in een beek bij een zuidelijke Amerikaanse bergstadje heimelijk bespied door de ouderlingen. De mannen beschuldigen haar van onzedelijk gedrag en verketteren haar. De priester, die haar wil laten biechten, verkracht haar en wordt tenslotte vermoord door haar broer. Een immense tragedie met emoties als jaloezie, verleiding, verraad en wraak, die zich uitstekend leent voor opera. ‘Susannah’ schaart zich met deze heldere, eenvoudige en ware, “recht voor je raap” emoties bij de Amerikaanse, veristische opera’s van de tweede helft van de 20ste eeuw, zoals ook ‘The Crucible’ van Robert Ward, ‘The Ballad of Baby Doe’ van Douglas Moore en ‘The Tender Land’ van Aaron Copland.
‘Susannah’ ging in 1955 in première en is de derde en meest populaire van de ruim tien opera’s van Floyd. De opera heeft de tand des tijds inmiddels prima doorstaan. Het werk beleefde al zo’n 300 verschillende producties en beroemde zangeressen als Phyllis Curtin, Cheryl Studer, Renée Fleming, Nancy Gustafson, Diana Soviero en Sondra Radvanovsky vertolkten de titelrol. Het Theater van de Duitse stad Hagen – met slechts 85.000 inwoners – brengt ‘Susannah’ in de serie Amerikaanse opera’s, die het in 2007 is begonnen onder leiding van de toenmalige, Nederlandse dirigent Antony Hermus. Het operahuis – dat ruim 50 producties per jaar (!) opvoert – viert dit jaar zijn 100-jarige bestaan.
Floyd schrijft fantastische, tonale muziek, die toegankelijk en direct is. Het drama van ‘Susannah’ kruipt onder je huid en snijdt dwars door je ziel. Vooral als er zo goed gezongen en gespeeld wordt als in Hagen. De titelrol wordt gezongen door de Amerikaanse sopraan Jaclyn Bermudez, die in 2008 de hoofdrol van Elaine in de première van de opera ‘Later The Same Evening’ van John Musto. Bermudez is een ronduit aangrijpende Susannah. Zij schetst een uitstekend portret van haar vuur en verlangen in de aria “Ain’t it a pretty night?” van de eerste akte en het verlies en verraad in de aria “The trees on the Mountains” van de tweede akte. Phyllis Curtin – de eerste Susannah, die vorig jaar 90 werd – kan trots op haar zijn. De Duitse bas-bariton Rainer Zaun zingt de rol van de complexe en tragische priester Olin Blitch. Zaun benadrukt minder de manipulatieve kant van de priester, maar vooral de lyrische en minzame. De Amerikaanse tenor Charles Reid is een lyrische en vriendelijke broer Sam. Zijn aria “It’s about the way people is made” in de finale van de eerste akte brengt hij gevoelvol. De vier ouderlingen en hun vrouwen, geleid door Hagen veterane Marilyn Bennett als een kwaadaardige Mrs. McLean, zijn allen uitstekend bezet als een Grieks koor, dat commentaar geeft. McLeans 15-jarige geretardeerde zoon Little Bat krijgt goed karakter door de Amerikaanse tenor Jeffery Krueger.
Plaatsvervangende chefdirigent van Hagen Bernhard Steiner brengt goed contrasten aan tussen het muzikale drama en de lyrische passages. Hij heeft goed gevoel voor verismo en weet uitstekend om te gaan met het brede palet aan stijlmiddelen van film- tot volksmuziek, lofgezangen, dansmuziek en balladen. Het koor van het Theater Hagen is nauwkeurig als de christelijk-fundamentalistische gemeente en heeft overigens aan het begin van beide akten nog een hymne te zingen, die niet op de beide beschikbare opnamen van ‘Susannah’ te horen zijn.
Deze nieuwe productie van ‘Susannah’ is geregisseerd door Roman Hovenbitzer (Düsseldorf, 1972), die in 2008 ook al een zeer geslaagde ‘A Streetcar Named Desire’ voor Hagen ensceneerde. Zijn regie is theatraal uiterste effectief. Hovenbitzer vertelt het verhaal duidelijk met een sterke personenregie. Een sterke vondst is de slow-motion van de scène tijdens het commentaar van het Griekse koor. Geometrische vormen en houten podiumdelen bepalen het abstracte decor van Jan Bammes in een sfeervolle belichting van Ulrich Schneider.
Deze ‘Susannah’ is een absolute aanrader voor operaliefhebbers, die gaan voor de sterke emotie en niet zozeer voor het mooie plaatje. Met slechts twee uur rijden van Amsterdam (zo’n € 25 diesel) en een 1e-rangs kaartje (€ 33,70) is deze onderneming goedkoper dan een 4e-rangs kaartje voor een voorstelling van DNO.
