© Michael Pöhn
Frank van Aken maakt sensationeel debuut bij Wiener Staatsoper als Tannhäuser
De ‘Tannhäuser’ in de Wiener Staatsoper staat in het teken van het debuut van de Nederlandse heldentenor Frank van Aken. Van Aken werd gevraagd in te vallen voor Johan Botha en had twee dagen de tijd om zich voor te bereiden op de enscenering en de zware partij, die hij twee jaar geleden voor het laatst had gezongen. Het verwende en kritische Weense publiek beloonde hem met een ovationeel applaus voor zijn sensationele prestatie.
Het seizoen 2010 / 2011 betekent een frisse wind door de Wiener Staatsoper met de nieuwe General Musik Direktor Franz Welser-Möst en een nieuwe intendant Dominique Meyer. Ook het toneeldoek is nieuw en vervaardigd van ijzer door de Amerikaanse symbolist Cy Twombly. Het nieuwe Weense seizoen opent met ‘Tannhäuser’ van Richard Wagner (1813 – 1883) in de versie, zoals de opera tijdens de wereldpremière in 1845 in Dresden werd gespeeld. Regisseur is Claus Guth (Frankfurt, 1964), die bekend staat als iemand die rationeel zoekt naar nieuwe vondsten. Zijn ‘Tannhäuser’ speelt zich af in Wenen ten tijde van de ‘fin du siècle’. De eerste akte opent in Tannhäusers droom, waarin hij aan Venus denkt, waarna het toneel zich verplaatst naar de lobby van een hotel, alwaar ook de andere ridders er hypocriet een minnares op na houden. De tweede akte bevindt zich in de pauze van een operafoyer, waar Elisabeth koketteert en de derde akte speelt zich af in een psychiatrische inrichting, waar de psychoanalyse van rondom de eeuwwisseling bedreven wordt. Guth neemt de toeschouwer op reis door Tannhäusers geest. Door de gebeurtenissen vanuit het perspectief van diens denkbeeldige waanwereld te bekijken, gaat Guth voorbij aan de tweestrijd van de titelheld en zet hij hem te eendimensionaal en gevoelloos neer. Guth negeert de tragische dimensie van de opera en ontroert niet. De zangwedstrijd wordt in zijn ‘Tannhäuser’ dan ook een nutteloze bijlage en zijn gebruik van dubbelgangers en freeze-posities zijn inmiddels te vaak uitgemolken om nog interessant te zijn.
De ‘Tannhäuser’ staat echter in het teken van het debuut van de Nederlandse heldentenor Frank van Aken bij de Wiener Staatsoper. Van Aken werd gevraagd in te vallen voor Johan Botha als de titelheld en had twee dagen de tijd om zich voor te bereiden op de enscenering en de zware partij, die hij twee jaar geleden voor het laatst had gezongen. Van Aken zette een facetrijke en gevoelige Tannhäuser neer met diens gekwelde en dolende geest in al zijn vervreemding en isolement. Zijn krachtige en energieke heldentenor vulde de Weense Staatsopera met gemak en zijn hoge A’s slingerden door de zaal. Van Aken heeft een breed en eerlijk geluid, dat je tegenwoordig nog maar zelden hoort in dit repertoire. Het verwende en kritische Weense publiek beloonde hem dan ook met een ovationeel applaus en dat is een sensationele prestatie, mede gezien het feit dat hij de publiekslieveling Botha verving.
Het is ook een verademing om als Elisabeth eindelijk weer eens een brede sopraanstem te horen. De Duitse sopraan Anja Kampe zingt in de traditie, zoals men Wagner nog zelden hoort. De bariton Matthias Goerne klinkt wollig en naar binnen gezongen. Zijn ‘Abendstern’-aria – Wagner schijnt het zelf een “hondenkluif” genoemd te hebben – zingt hij met een fraaie frasering en legato. Dirigent Franz Welser-Möst laat de muziek golvend vloeien en houdt het doorschijnend met een mengsel en reeksen van kleuren en klanken. Hij zorgt voor dramatische expressie en geeft symfonische breedte. Voor de zangers is Welser-Möst ondersteunend en attent. Het koor en orkest van de Wiener Staatsoper zijn exact.
De Wiener Staatsoper heeft een rijke traditie met ‘Tannhäuser’ en bekende vertolkers van de titelheld in Wenen waren onder anderen Leo Slezak, Max Lorenz, Lauritz Melchior, Set Svanholm, Wolfgang Windgassen en Hans Beirer. Aan dit rijtje kan de Nederlandse tenor Frank van Aken met trots zijn naam toevoegen. Niet voor niets is hij ook door het operahuis teruggevraagd voor de laatste voorstelling van ‘Tannhäuser’ op 15 september.