***** ‘Le Nozze di Figaro’ is de meest uitgevoerde opera van Salzburg. Deze productie was al de zesde ‘Le Nozze di Figaro’ van regisseur Günther Rennert en daarvan zijn derde voor Salzburg. De originele bron van deze DVD komt van de Oostenrijkse televisieregistratie van 1966. Deze ‘Le Nozze di Figaro’ is werkelijk een feest. De bezetting bestaat uit allemaal jonge zangers, die met instinctieve energie hun personages op unieke wijze neerzetten. Walter Berry is een ideale Figaro. Direct, eerlijk en oprecht geestig, sarcastisch, boos, trots en liefhebbend. Alles hoor je in zijn stem. En zijn spel is levendig en spontaan. Reri Grist is een fantastische Susanna. Heerlijk charmante, bijdehand, charismatisch en fijnzinnig en muzikaal uniek. Claire Watson is een majesteitelijke Gravin. Zij zingt op prachtig tedere toon het “Dove sono” en geeft één van de mooiste vertolkingen van “Porgi amor”. Ingvar Wixell heeft een krachtige, solide en volumineuze bariton. Edith Mathis is verrukkelijk als een lummelige puber Cherubino en met heerlijke stem een genot van begin tot eind. De enscenering van Rennert is traditioneel en effectief. De decors zijn realistisch en de kostuums zijn schitterend. De zangers zijn gefocust op het publiek en dit Salzburg publiek reageert uitbundig, waarna de zangers buigen en zelfs na hun aria’s terugkomen voor applaus. Je voelt het historische ogenblik. Dirigent Karl Böhm laat met de Wiener Philharmoniker de opera ademen en leidt zo beheerst. Let op het slot van “Vedrò mentr’io sospiro” waarin dirigent en orkest attent kijken en luisteren naar elkaar en de zangers. De contrasten in zwart – wit zijn uitstekend gezien de leeftijd van de opname en het geluid is prima.
2 DVDs met ondertiteling in Engels, Duits, Spaans, Frans, Italiaans en Chinees (ArtHaus Musik 107 057)
***** David McVicar (1965) presenteerde in 2006 in Covent Garden Londen deze fantastische productie van ‘Le Nozze di Figaro’. Hij verplaatste de opera naar het milieu van een Frans château in 1830 met mannen met hoeden, dienaren als luistervinken en bevlekte muren ten teken van het verval van de macht van de graaf. De chemie van McVicar zit in de personenregie. Hij schetst de persoonlijkheden van de protagonisten en hun relaties goed en hij benadrukt het onderscheid tussen de sociale klassen en de onderlinge, seksuele spanningen. McVicar’s versie is soms donker en ruw, passend bij de ernstige, hartzere en verwarrende momenten. En er zijn schitterende momenten in deze ‘Le Nozze di Figaro’. Het sarcasme tussen Susanna en Marcellina in de eerste akte is heerlijk en hun interactie in de tweede akte erg sterk. In de tweede akte slaat de heethoofd Graaf als in een soort huiselijk geweld de Gravin in haar gezicht. Een ander actueel moment is de verschijning van de (coma)zuipende puber Cherubino in de laatste akte. Deze altijd moeilijke vierde akte is overigens niet helemaal geloofwaardig, wanneer bladeren van bomen vallen te midden van de kamermeubelen uit de vorige akte. En er is geen zwakke schakel in de bezetting. Erwin Schrott is een energieke, charismatische en rebellerende Figaro en heeft een rijke en flexibele, lyrische bas. Als zijn bruid is Miah Persson is een levendige, charmante en expressieve Susanna en één van de mooiste lyrische sopranen van dit moment. Haar meesteres wordt gezongen door Dorothea Roschmann. Zij is een intense, tragische en eigengereide Gravin en met volle sopraan zingt zij haar aria’s “Porgi amor” en “Dove sono” ontroerend en gevoelig. Haar man wordt gezongen door Gerald Finley. Hij is een schitterende acteur, als Graaf dominant, bruut en zacht tegelijk. Zijn bariton bezit glans en is passend nu eens vurige dan weer honingzacht. Rinat Shaham als Cherubino bezit de frisheid van de jeugd en een jongensachtige gejaagdheid. Het is een genot om de onlangs overleden Britse tenor Philip Langridge hier te zien als de Dandy Basilio. Zijn onovertroffen artistieke en geestige vertolking steelt de show in de vierde akte. Dirigent Antonio Pappano geeft een warme, vitale, stijlvolle en elegante lezing. Hij geeft een passende vaart aan de muziek en is gul in de vrijheid die hij de zangers verleent. Zelf begeleidt hij de recitatieven. Dit is een volledige versie van ‘Le Nozze di Figaro’ inclusief met beide aria’s van Marcellina en Don Basilio in de vierde akte. Het geluid is echter niet altijd even stabiel en de stemmen schuiven naar voren en achteren. De videoregie daarentegen is uitstekend en maken de vele interacties spannend. Bonus is een minidocumentaire van zeven minuten, die interviews bevat met McVicar, Pappano en de zangers.
2 DVDs met ondertiteling in het Duits, Engels, Spaans, Frans en Italiaans (Opus Arte OA 0990 D)
***** Het is altijd een feest om een jonge, frisse en energieke bezetting te horen in ‘Le Nozze di Figaro’ van Mozart. Het eigen label van Opera Australia heeft op 29 juli 2010 in het Sydney Opera House een live-opname van zo’n uitvoering gemaakt en op CD én DVD uitgegeven. Regisseur Neil Armfield schildert een Goya portrettering van het Spaanse landelijke leven en doet dat met opzettelijk anachronistische snufjes. Hij benadrukt de theatrale paradox tussen de tijd waarin de personages leefden en die van het publiek. Hij voert een uitstekende personenregie. Zo toont de Graaf zich ondanks alles steeds aangetrokken tot de Gravin. En in de vierde akte lukt het de Gravin in de verkledingscène op Susanna te lijken, ook al is zij een kop groter. Alleen kan je je bijna niet voorstellen, dat Marcellina en Bartolo ooit iets met elkaar hadden. De kostuums zijn echter niet geweldig – de heupen van Sian Pendry in de rol van Cherubino zijn nog duidelijk te zien – en de pruiken voor de Gravin en Bartolo zijn afschuwelijk. Teddy Tahu Rhodes is in de titelrol vocaal erg sterk, soms een beetje te gepusht, maar toch ook breekbaar. Hij heeft een opgewektheid, die past bij deze bijzondere dag in het leven van Figaro. Zijn vertolking van “Aprite un po’quegli occhi” is bijzonder indrukwekkend. Hij vormt een levendig, aantrekkelijk en vocaal sterk paar met de Susanna van Taryn Fiebig, die een mooi timbre heeft een spontane charme. Haar “Giunse alfin il momento” is werkelijk prachtig. Kanen Breen geeft een fantastisch geestig, “camp” en “over-the-top” portret van Basilio. Peter Coleman-Wright is een uitstekende Graaf en Rachelle Durkin heeft een mooie frasering en aantrekkelijke toon. Dirigent Patrick Summers houdt met het orkest van de Opera Australia strak contact met de zangers, differentieert goed tussen de lichte en donkere kleuren en heeft een goede drive.
2 DVDs met ondertiteling in het Duits, Engels, Spaans, Frans en Italiaans (Sydney Opera House OPOZ56001DVD)
***** Je moet ervan houden, maar deze DVD van ‘Le Nozze di Figaro’ uit 1949 is een bijzonder document. In zwart-wit, in het Duits, zonder ondertiteling, met gesproken dialogen en nagesynchroniseerd (dus operazangers die “playbacken”), maar het blijft van grote waarde. Het gaat hier om een film ‘Figaros Hochzeit’ en niet om een live-operaopvoering. Het draaiboek van Georg Wildhagen wijkt enigszins af van Mozarts libretto. De opera is ingekort (naar 107 minuten) en aangepast naar de smaak van de tijd. De stemmen van de operazangers worden door professionele acteurs nagesynchroniseerd. Alleen de rollen van Figaro en de Graaf Almaviva worden door de zangers zelf gespeeld. En wat een persoonlijkheden! Willi Domgraf-Fassbaender nam de rol van Figaro al op in 1934 in Glyndebourne en heeft 15 jaar later nog niets aan autoriteit ingeboet. Mathieu Ahlersmeyer zong de rol van de Graaf ook tijdens de radio-uitzending uit Stuttgart in 1938 onder Karl Böhm (Cantus Classics 48405). De rivaliteit die zij uitdragen is ongeëvenaard! Aanvullend interessant – en voor operaliefhebbers onmisbaar – is de opname vanwege de enige, volledig overgeleverde opname van Erna Berger als Susanna, van TianaLemnitz als de Gravin en van Margarete Klose als Marcellina, helaas hier alle drie door een actrice gespeeld. Dirigent Arthur Rother leidt het Berliner Staatskapelle op de achtergrond. Het zou gemakkelijk zijn deze kostelijke versie in huidige tijden af te doen als een verouderde film met bekkentrekkende acteurs die de materie belachelijk maken, maar voor de echte liefhebber is het een genot. Ook al zweeft het geluid soms, complimenten aan het adres van de uitgever zijn op zijn plaats vanwege de grote verbetering van het beeld ten opzichte van de oude video door de digitale remastering.
1 DVD zonder ondertiteling (Icestorm 19071)
***** Deze productie uit Glyndebourne van 1973 laat zien hoeveel genoegen een schitterend gezongen en traditionele en eenvoudig vormgegeven voorstelling geeft. Hier horen we drie jonge zangeressen, die de 25 jaar daarna het operatoneel zouden beheersen. Dame Kiri Te Kanawa stond aan het begin van een fabelachtige carrière. In haar glansrol van de Gravin heeft zij allure en is adellijk. Haar stem is weelderig en de aria’s “Porgi amor” en “Dove sono” zingt zij verrukkelijk. Daarnaast is Frederica von Stade gewoonweg perfect in haar glansrol van de opgeschoten Cherubino. Wat een knal van een stem! Ook de jonge Ileana Cotrubas is optimaal als een stralende Susanna. Benjamin Luxon is een wonderbaarlijk goede Graaf in al zijn arrogantie. Zeer geloofwaardig in zijn spel en vocaal overweldigend. Figaro is de vrij onbekende Noorweegse bas-bariton Knut Skram. Hij heeft een goede, jonge uitstraling als de dienaar en laat zijn stem sprankelen. Dirigent John Pritchard – sinds 1947 verbonden aan Glyndebourne – laat Mozart stromen met een natuurlijke en luchtige vrijheid. Regisseur Peter Hall was artistiek directeur van Glyndebourne in 1989 en 1990. Zijn traditionele enscenering heeft een ontspannen en kalme sfeer en is opgewekt. De opname verraadt haar leeftijd en het beeld is korrelig en de kleuren af en toe fel. Het geluid is minder gebalanceerd dan men tegenwoordig gewend is en de stemmen klinken soms grof. De partituur wordt integraal gespeeld met ook alle aria’s uit de laatste akte.
1 DVD met ondertiteling in Duits, Engels, Frans, Spaans en Italiaans (ArtHaus Musik 101 089)
***** Hetzelfde geldt voor de Italiaanse equivalent uit 1956. Dit is ook een nagesynchroniseerde zwart-wit film, maar in het Italiaans met gezongen dialogen, waarin de zangers zelf hun rol acteren. Deze opname logenstraft alle uitlatingen van bepaalde hedendaagse critici, dat zangers tegenwoordig te jong beginnen. Luigi Alva was hier pas 29, Rosanna Carteri nog maar 26, Marcella Pobbe was 35, Nicola Rossi-Lemeni was 36. Voor de meeste zangers is het ook de enige opname van hun rol. Rossi-Lemeni was op dat moment één van de grootste, veelzijdige bassen van Italië. Als Figaro is hij wellicht iets te weinig “Spielerich”, maar altijd in dienst van de rol. De Italiaanse sopraan Marcella Pobbe was één van de grote spinto’s van de jaren 50 en hier prachtig als de Grafin. Heinz Rehfuss is de enige niet-Italiaan van de bezetting en zingt een beetje droog als Graaf. De Peruaanse tenor Luigi Alva zingt hier de rol van Don Basilio. Zijn aria “In quegli anni in cui val poco” – in die tijd vaak weggelaten – zingt hij fris en elegant. Dirigent Nino Sanzogno speelt met het Orchestra van de RAI Milano in de Italiaanse traditie. Regie is in handen van de legendarische Herbert Graf. Beeld en geluid van deze televisieregistratie zijn eerste klas, vooral gezien de tijd.
1 DVD met ondertiteling in Engels, Spaans, Frans en Italiaans (Hardy Classic Video HCD 4028)
***** Onder de artistieke leiding van Rolf Liebermann werd in de periode tussen 1959 en 1973 door de Hamburgse Staatsoper 13 operafilms voor televisie gemaakt. Deze Duitstalige versie van ‘Le Nozze di Figaro’ (‘Die Hochzeit des Figaro’) stamt uit 1967 en is een goede, traditionele productie. De zangers behoorden tot het vaste ensemble van de Hamburgse Staatsoper en hebben hun partijen nagesynchroniseerd. De ondergewaardeerde Amerikaanse bariton Heinz Blankenburg is een levendige Figaro. Edith Mathis is hier een sprankelende Susanna, maar vocaal meer tot haar recht als Cherubino en mist hier contour. De Fin Tom Krause als de Graaf heeft een helder getimbreerde bariton en klinkt meer als een liedzanger. De Amerikaanse sopraan Arlene Saunders zong vanaf de jaren 70 meer dramatische rollen als Tosca, Minnie, Elsa, Eva en Danae en is hier als de Gravin nogal slapjes. Cherubino is een opvallende, onbekende mezzo Elisabeth Steiner, die zo’n 30 jaar in het ensemble van de Hamburgse Staatsoper zong. Er bestaat zelfs nog een complete studio-opname van haar als Adriano in ‘Rienzi’! Als Cherubino is ze hier prachtig. Dirigent Hans Schmidt-Isserstedt was van 1935 tot 1971 (!) eerste dirigent in Hamburg en is een betrouwbare begeleider. Het camerawerk is goed en de scènes zijn vanuit interessante perspectieven belicht met knappe verschuivingen van de afstand, hoek en plaats. Daardoor is het niet statisch, maar het is ook niet te wild. Toch vertoont de film kleurvervaging en verlies van helderheid door de leeftijd. Het geluid is mono, maar duidelijk. Als je bereid bent de taalkundige hersenschudding te accepteren, dan kun je alleszins genieten van deze gestileerde, Duitse productie.
1 DVD met ondertiteling in Duits, Engels, Frans, Spaans en Italiaans (ArtHaus Musik 101 263)
***** Deze voorstelling van 1994 uit Lyon bewijst, dat het moeilijk is om een slechte ‘Le Nozze di Figaro’ te maken. Deze uitgave is de eerste, waarin afgeweken wordt van een traditionele enscenering. Regisseur Jean-Pierre Vincent heeft het decor en de kostuums niet in de 18e eeuw geplaatst. Zij zijn kleurrijk en levendig en suggereren een Zuid-Europese sfeer. Er zijn leuke vondsten, zoals het moment waarop de Graaf in de tweede akte met een bijl binnenkomt om de deur in te slaan en wanneer Figaro flauwvalt en bewusteloos is tijdens zijn rusten. De bezetting is jong en aantrekkelijk. Giovanni Furlanetto is voor het eerst weer een echte Italiaan als Figaro. Hij is muzikaal zeer exact, klinkt soms misschien wat droog, maar acteert voortreffelijk. Elzbieta Szmytka is een prachtige, ongekunstelde Susanna, Janice Watson heeft als de Gravin soms de neiging te laag te intoneren en Ludovic Tezier is een lichte en zekere Graaf. Francesca Provvisionato is een zeer overtuigend jongensachtige Cherubino. Het orkest van de Opéra National de Lyon speelt uitstekend onder leiding van de jonge Italiaanse dirigent Paolo Olmi. Zijn tempi zijn levendig, nooit geforceerd en met volle breedte op de juiste momenten. De klank is transparant. Het beeld van de DVD is scherp, maar het geluid is zacht opgenomen.
1 DVD met ondertiteling in Duits, Engels, Frans, Spaans en Italiaans (ArtHaus Musik 100 410)
***** Deze enscenering van ‘Le Nozze di Figaro’ is van regisseur Thomas Langhoff (1938) en werd in mei 1999 gespeeld in de Berlijnse Staatsoper Unter den Linden. Zijn “concept” is niet hartelijk. Het is karig, bij elkaar gezocht en verdient geen schoonheidsprijs. De elementen zijn te verschillend om een eenheid te vormen. De Graaf draagt een lange, leren jas en de dames redelijk traditionele jurken en er zijn hedendaagse bezittingen, zoals een gereedschapsriem, een balpen, een merkstift en de “Elle”. Maar dit concept wordt niet consequent doorgevoerd en veel ervan verdwijnt weer in de loop van de voorstelling. De grappen zijn ook niet echt geestig en er wordt teveel nutteloos heen en weer gelopen. De sfeer is donker en de door de schemer in de laatste akte is de voorstelling zelfs bijna niet te volgen. Toch is er vocaal veel te genieten. Met René Pape kreeg de operawereld er – na Bryn Terfel – weer een fantastische Figaro bij. Net als Terfel met een lekker open geluid en een laag strottenhoofd zingt hij het hele fraaie scala aan nuances die zijn partij biedt. Sopraan Dorothea Roschmann is hier Susanna, terwijl zij later de rol van de Gravin zou gaan zingen. Haar ronde stem contrasteert te weinig met die van de Gravin van de prachtige Emily Magee. Roman Trekel is niet charmant gemaakt en visueel als de Graaf niet erg geloofwaardig, ook al is zijn slanke bariton prima voor de partij. De bas Kwangchul Youn is een belofte als Bartolo. Daniel Barenboim is vaak aan de trage kant en mist hier de fonkeling van Mozart. De Nederlandse ondertiteling is schijnbaar – gezien de vele typefouten – door middel van Google-vertaling vervaardigd. Het beeld en geluid zijn uitstekend.
1 DVD met ondertiteling in het Nederlands, Duits, Engels en Frans (ArtHaus Musik 100 002)
***** Deze productie uit Florence van 2003 tijdens het Maggio Musicale Festival wordt gered door de enscenering van de Engelse regisseur Sir Jonathan Miller (1934). Miller legt veel nadruk op de erotiek in zijn personenregie en dat maakt de voorstelling spannend. Het probleem is hier echter de zang. Mozart wordt door de Italiaanse zangers als belcanto benaderd en dan hoor je waarom Mozart een Duitse stijl van zingen vereist vanuit de consonanten en niet zozeer door middel van de klinkers. De titelrol wordt gezongen door de Italiaanse bas-bariton Giorgio Surian. Hij pusht het geluid en intoneert in de eerste aktes te hoog. Eteri Gvazava – bekend van de ‘La Traviata’ film uit Parijs met José Cura – is een degelijke Gravin, maar de concurrentie op DVD is groot. Er is ook te weinig contrast tussen haar en de Susanna van Patrizia Ciofi. Ciofi – de Italiaanse belcantosopraan ook bekend van haar Violetta in de Scala 2004 onder Riccardo Muti – klinkt ouwelijk als het dienstmeisje. De bariton Lucio Gallo is een boosaardige Graaf. Hier kan ook artistiek directeur van het festival Zubin Mehta niet veel meer uithalen.
2 DVDs met ondertiteling in het Engels, Duits, Frans, Italiaans en Spaans (TDK DVWW OPNDFF)
***** Deze DVD is een registratie van ‘Le Nozze di Figaro’ uit Parijs van 2006. Deze problematische enscenering produceerde de Duitse regisseur Christopher Marthaler (1951) in 2001 voor Salzburg. Het speelt zich af bij de burgerlijke stand en de personages zijn hypermodern geworden. Marthaler heeft teveel toegevoegd, waardoor zijn ‘Nozze’ te geforceerd komisch wordt. Het wordt op den duur tenenkrommend en kan niet boeien. Het Parijse publiek hoort men nauwelijks lachen. Het ergste is dat Mozart hier ook zijn muzikale charme verliest. In de recitatieven is radicaal gesneden en er is een “recitativist” toegevoegd, die de recitatieven “begeleidt” op glasharmonica en synthesizer. Hij en ook andere gebeurtenissen onderbreken Mozart keer op keer en dat maakt de productie niet aantrekkelijker. De overigens prima musici als Peter Mattei, Christiane Oelze, Heidi Grant Murphy en Christine Schäfer kunnen daar geen Mozart meer maken.
2 DVDs met ondertiteling in Engels, Frans, Duits, Spaans en Italiaans (Opus Arte OA 0960D)