Amerikaanse opera’s in de 21e eeuw (deel 9)
De Amerikaanse componist Philips Glass heeft een lange relatie met Linz. Meerdere van zijn werken zagen er het levenslicht en Glass maakte met het operagezelschap van Linz verschillende opnamen. Ter gelegenheid van Linz09 (Culturele Hoofdstad 2009) gaf de Oostenrijkse stad Glass opdracht voor het schrijven een opera over astroloog Johannes Kepler (1571 – 1630). Kepler was een astronoom, die van 1612 tot 1627– ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog – in Linz leefde. Hij bewees dat de aarde niet het centrum van het heelal is en werd vervolgens gedurende de rest van zijn leven door de religieuze autoriteiten verketterd en opgejaagd.
‘Kepler’ is inmiddels alweer de 22e opera van Philip Glass (1937) en zijn derde, die geïnspireerd is door een natuurkundige, na ‘Einstein on the Beach’ (1976) en ‘Galileo Galilei’ (2002). Het libretto van ‘Kepler’ is geschreven door de Oostenrijkse regisseuse Martina Winkel. Zij maakte een mozaïek van Duitse en Latijnse teksten van Kepler, gedichten van de barokdichter Andreas Gryphius en fragmenten uit het Oude Testament. Kepler is de enige personage in de opera. Het verhaal is echter geen biografie, maar gaat over de fundamentele vragen die Kepler zich stel en focust meer op zijn ideeën en spirituele conflicten. Psychologisch wordt de astroloog niet sterk geschetst en krijgt hij geen gezicht. Hij wordt zeker niet als held neergezet. Maar dit is waarschijnlijk ook niet de bedoeling geweest. De zes solisten zingen in verschillende combinaties en het koor geeft commentaar op de gebeurtenissen. Dit alles maakt van ‘Kepler’ niet zozeer een opera, als wel meer een oratorium. De partituur van Glass begint herkenbaar met zijn handelsmerk van muzikale vormen. Hij vertrekt zijn muzikale reis altijd vanaf dezelfde plaats, maar het is steeds maar weer een verrassing waar hij eindigt. De rituele en methodische muziek van Glass past goed bij het wetenschappelijke en filosofische thema van het verhaal. De monotone en vaak syncopische muziek is nu eens opwindend en fris, dan weer warm, romantisch en meditatief.
De wereldpremière van ‘Kepler’ was op 20 september 2009. De CD uitgave is opgenomen in 2010 en verscheen op twee CDs met tekstboekje. Er werd ook een DVD opgenomen op 4 en 11 oktober 2009 tijdens de wereldpremièrereeks. Regisseur Peter Missotten zorgt voor een sterke belichting en videoprojecties in een strak toneelbeeld. Hij geeft echter Kepler weinig speelruimte, waardoor het personage stug is en niet goed uit de verf komt. Martin Achrainer in de titelrol is indrukwekkend en overtuigend. Dirigent Dennis Russell Davies is precies en kleurrijk en houdt de spanning vast.
Philip Glass blijft één van de meest gespeelde hedendaagse componisten. Dit seizoen wordt zijn opera ‘The Fall of the House of Usher’ nog opgevoerd in Berlijn en Warschau. Voor het komende seizoen heeft de Metropolitan Opera van New York een productie van ‘Satyagraha’ gepland in coproductie met de English National Opera en worden nog twee verschillende producties gespeeld van ‘Galileo Galilei’. (Orange Mountain Music CD 0071 / DVD 5004)