CD TOP TIEN 2012

1.
Dit is zonder meer de CD van het jaar! In 2011 bracht het ‘Frieda Leider Gesellschaft’ al een CD van de in Auschwitz vermoordde alt Ottilie Metzger uit en dit jaar verschijnt op het label een CD met 24 fragmenten van de in Auschwitz vermoorde sopraan Frida Weber. Frida Weber werd op 16 november 1890 in Krakau geboren. Haar carrière concentreerde zich met name op radio- en plaatopnamen. Na 1933 kreeg zij van de Nazi’s een speelverbod en na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd haar vermogen geconfisqueerd. In de nacht van 18 en 19 januari 1943 werd zij uit haar woning in de Hektorstrasse 3 gehaald en door de Gestapo gevangen genomen. Op 29 januari 1943 werd zij met het 27ste Oosttransport naar Auschwitz gedeporteerd en waarschijnlijk onmiddellijk na aankomst vermoord. Frida Weber zette tussen 1928 en 1933 talrijke fragmenten uit opera, operette, liederen en lichte muziek op de plaat. Luisterend naar deze opnamen grijpt haar geschiedenis je naar de keel. Wat een betoverende zangeres! Of het nou haar prachtige vertolking van het “Vilja-lied” is of de coloraturen in “Der Vogel im Walde” en “Frühlingsstimmen”. Briljant de liedjes “Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt” en “Ich bin die fesche Lola” van Friedrich Hollaender uit ‘Die blaue Engel’, die de uitvoeringen van Marlene Dietrich in haar schaduw laten staan. En wat te denken van de mooie slaapliedjes! Een wrang gevoel bekruipt je bij het beluisteren van de Schlagerparodie “Du musst heiraten!”, een duet met haar echtgenoot, de populaire zanger Alex Flessburg; hun huwelijk zou uiteindelijk worden geannuleerd. Deze CD levert een belangrijke bijdrage aan de herinnering aan deze fantastische artieste en haar afschuwelijk tragische lot. Opnieuw mede mogelijk dankzij de uitstekende transfers van Christian Zwarg. (Frieda Leider Gesellschaft 19281933)

2.
De Nederlandse bas-bariton Henk Smit overleed in 2010 op 78-jarige leeftijd. Op zijn 80ste geboortedag op 25 mei 2012 werd in de Vondelkerk te Amsterdam twee CD boxen met iedere drie CDs gepresenteerd. De zes CDs bevatten een selectie uit de zo’n 100 rollen die Henk Smit zong. Zo zijn er fragmenten uit ‘Orlando’ van Händel, ‘Il Maestro di Capella’ van Cimarosa, ‘La Cenerentola’ van Rossini, ‘Don Pasquale’ van Donizetti, ‘La Damnation de Faust’ en ‘Les Troyens’ van Berlioz, ‘Don Sanche’ van Liszt, ‘Der fliegende Holländer’ en ‘Parsifal’ van Wagner, ‘Un Giorno di Regno’, ‘Alzira’, ‘Simon Boccanegra’, ‘Aida’ en ‘Falstaff’ van Verdi, ‘Vorst Igor’ van Borodin, ‘Boris Godoenov’ en de ‘Vier liederen en dansen van de dood’ van Moessorgsky, ‘De Maagd van Orleans’ van Tchaikovsky, ‘Hänsel und Gretel’ van Humperdinck, ‘Edgar’, ‘Tosca’ en ‘La Fanciulla del West’ van Puccini, ‘Pelléas et Mélisande’ van Debussy en ‘Tiefland’ van D’Albert. De fragmenten zijn opgenomen tussen 1974 en 2000 en op elke CD staat bijna 80 minuten muziek. De CD boekjes bevatten interessante foto’s, fragmenten uit interviews en recensies en over elk fragment wordt een kleine samenvatting van de scène in het boekje beschreven. De CDs vormen een fraai eerbetoon aan één van de belangrijkste bas-baritons van Nederland. (IMC Music HSE 1001.3)

3.
De Duitse componist Hans Pfitzner (1869 – 1949) was een romanticus en een nationalist, maar – in tegenstelling tot wat velen denken – geen Nazi. Hij was geen lid van de National Sozialistische partij, maar deed opportunistische en antisemitische uitlatingen en domme dingen tijdens het Nazi bewind, omdat hij dacht dat het regiem zijn muziek zou promoten. Pfitzner was eigenwijs, gefrustreerd – over zijn ondergeschikte positie ten opzichte van Richard Strauss – en ook bang. Bang voor de wraak van Göring, die zich door de arrogantie van Pfitzner beledigd voelde en hem dreigde met deportatie, en bang voor Hitler, die niets van Pfitzner wilde weten, omdat hij – tegen alle bewijzen in – bleef denken dat Pfitzner Joods was. Pfitzner werkte veel met Joodse musici en bleef hen ook in de oorlogsjaren verdedigen. Begin jaren dertig begeleidde hij overigens vaak tijdens recitals de alt Ottilie Metzger-Lattermann – vermoord in Auschwitz – en zijn vier liederen van op. 19 uit 1905 zijn aan haar opgedragen. Wie meer over Pfitzner wil lezen is ‘The Twisted Muse’ (1997) van Michael Kater en ‘Den alten Heroismus treu bewahren’ (2003) van Sabine Busch aan te raden. ‘Palestrina’ is het hoofdwerk van Pfitzner. Het onderwerp van de opera is de 16e-eeuwse componist Palestrina, die met zijn briljante ‘Missa Papae Marcelli’ voorkomt dat muziek uit de kerkdiensten wordt verbannen tijdens het “Consilium van Trent”. Hij schrijft het werk onder invloed van engelen en zijn “writer’s block” wordt erdoor opgeheven. ‘Palestrina’ ging in 1918 in München in première onder leiding van de Joodse dirigent Bruno Walter, van wie nog interessante, Weense opnamen van ‘Palestrina’ bestaan uit 1937. In zijn memoires noemt Walter ‘Palestrina’ “one of the most powerful stage works of our time” en “among the great events of my life”. De Oper Frankfurt heeft nu in samenwerking met het label Oehms Classics haar productie van ‘Palestrina’ uit juni 2010 op CD uitgebracht. De opname is een weergave van een live-uitvoering en de bezetting is uitstekend. Voor de titelrol is gekozen voor een lyrische tenor in de stijl van Julius Patzak (München 1951 en de radio-opname uit 1952 zijn allebei op het label Myto) en Fritz Wunderlich (Wiener Staatsoper 1964 op Myto). Met dit lyrische geluid kan Peter Bonder de eenzaamheid, zelfreflectie en wereldvreemdheid van Palestrina goed voelbaar maken. Luister naar zijn aangrijpende openbaring “Allein in dunkler Tiefe” in de finale van de eerste akte. Een heldentenor is aanwezig in de hoedanigheid van de Nederlandse heldentenor Frank van Aken als de kardinaal-legaat Novagerio. Zijn beheerste, goedzittende en aangename stem klinkt overal helder. Indrukwekkend zijn “Draufgängertum” en verstaanbaarheid in de ‘Meistersinger’-achtige scènes van de tweede akte. Luister naar zijn lage Es in “Kommt, geh’n wir in den Saal!”, waar hij de cello voorbereidt op diens inzet. In de tweede akte maakt Johannes Martin Kränzle als de andere kardinaal-legaat Morone indruk met zijn karakterbariton. De andere karakterbariton Wolfgang Koch is een sympathieke Borromeo. Zijn monoloog “Es drohet nicht von eitlen Dilettanten” in de eerste akte zingt hij groots. De perfectionist Kirill Petrenko dirigeert met liefde, zorg, warmte en begrip. Ondanks zijn af en toe snelle tempi vindt hij een romantische geest in de muziek en brengt de hartstochten van de personages goed naar voren. Een prima uitvoering en een eerste klas technische realisering van de opname. (Oehms Classics OC 930)

4.
‘Sly meets Callas’ is een speciaal geschreven programma voor de samenwerking van het Artvark Saxofoonkwartet met de sopraan Claron McFadden. De vier heren van het kwartet en Claron McFadden onderzoeken daarin het grensgebied tussen de stem als instrument en de saxofoon als stem, met andere woorden daar waar de stem ophoudt en de saxofoon begint. Het programma bevat 13 nummers, die nu op CD zijn uitgebracht. De heren van het kwartet componeerden alle nummers zelf. Men kan het kamermuziek noemen op de rand van klassiek en jazz en namen als Sly Stone, John Coletrane, Sarah Vaughn en Duke Ellington, maar ook Maurice Ravel, Maria Callas, Edgar Allen Poe en Robert Burns komen voorbij. De musici kronkelen dus door muzikale tradities. Zo raakt het lied “Ode To A Mouse” op tekst van Robert Burns aan Schönberg, heeft “Karpuz” minimalistische trekken à la Steve Reich, is er blues in de vorm van het pikante “Burns’ Blues” als ode aan opnieuw Robert Burns en jazz van John Coltrane in “Tranehopping”. Het zijn stuk voor stuk nummers, die de mogelijkheden onderzoeken van de combinatie van jazz met klassiek en modern gecomponeerde muziek. Het is een zoektocht naar een spannend en bijzonder geluid buiten een bepaalde stijl en vaak ontstaat een klankwereld met experimentele geluidsbeelden, nieuwe kleuren en een rijk palet aan muzikale expressie. De sopraan van Claron McFadden is nu eens soliste begeleid door de vier saxofoons, dan weer onderdeel van het kwartet. Opvallend is haar veelkleurige, veelzijdige en specifieke stemgebruik. Van klassiek in het titelstuk “Sly meets Callas” – waarin het korrelige van jazz vermengd wordt met de schoonheid van klassiek – tot konkelend in “No Scuttlebutt”, waarin een interessante dialoog ontstaat tussen de stem en de sax. Vocaliserend in “Beyonzzz” – waarin haar stem een instrumentale benadering krijgt en zich vermengt met de saxofoons – en reciterend in “In The Jangling And The Wrangling” op tekst van Edgar Allan Poe. Telkens weer pakt Claron McFadden de luisteraar in met haar spontaniteit. En zij maakt op deze CD tevens haar debuut als tekstschrijfster met de nummers “Aux Anges” en “Sly meets Callas”. ‘Sly meets Callas’ is een afwisselende, veelzijdige en onderhoudende CD. (Zennez Records ZR1201001)

5.
Elly Ameling werd op 8 februari 2012 79 jaar en ter gelegenheid daarvan bracht het label EMI een box uit onder de titel ‘The Dutch Nightingale’ met acht CDs van de Nederlandse sopraan. Elly Ameling is vooral bekend vanwege haar interpretaties van het Franse en Duitse liedrepertoire. Haar vertolkingen kenmerken zich door haar vooral muzikale benadering, taalkundige veelzijdigheid en perfectie. Opera deed zij echter zelden. Slechts in 1973 en 1976 zong zij de rol van Ilia in ‘Idomeneo’ van Mozart bij De Nederlandse Operastichting en in deze rol was zij ook te horen tijdens een radio-uitzending in 1970. Verder bestaan er nog opnamen van radio-uitzendingen met Ameling als Jacqueline in ‘Fortunio’ van Messager uit 1959, de Marchesa in ‘Un Giorno di Regno’ van Verdi uit 1974 en Fiordiligi in ‘Così fan tutte’ van Mozart uit 1958, alle drie uitvoeringen met Jan Derksen. De nieuwe CD box op EMI bevat fragmenten van opnamen uit voornamelijk de jaren zeventig. CD1 is gewijd aan cantata’s van Bach, zoals de fraai eenstemmige ‘Hochzeitskantate’ onder leiding van Sir Neville Marriner. CD2 bevat aria’s van Bach begeleid door Han de Vries op hobo, Richte van der Meer op cello en Albert de Klerk op orgel. Prachtig haar echo in “Flösst, mein Heiland” uit het ‘Weinachtsoratorium’. Op CD3 staan de opnamen van Schubert-liederen begeleid door de pianisten Irwin Gage en Jörg Demus. Haar indrukwekkende interpretaties en perfecte uitspraak kunnen zich meten met die van de groten dezer aarde. Het hoogtepunt is “Gretchen am Spinnrade”, dat zij opzweept tot een wanhopig einde. CD4 opent met “Der Hirt auf dem Felsen”, begeleid door Irwin Gage één van de beste uitvoeringen van het werk ooit opgenomen. De liederen worden aangevuld met liederen van W.A. Mozart begeleid door Jörg Demus, waaronder een expressieve “Als Luise die Briefe ihres ungetreuen Liebhabers verbrannte” en een innemende “Un moto di gioia”. CD5 is gewijd aan liederen van de Franse componist Gabriel Fauré met begeleiding van pianist Dalton Baldwin. Elly Ameling leerde het Franse repertoire ooit bij Pierre Bernac in Parijs. Luister naar de geestige ‘Duos pour deux sopranos’ waar zij in duet is met zichzelf. CD6 bevat liederen van Claude Debussy en Francis Poulenc opnieuw begeleid door Baldwin. Hier had Natalie Dessay even naar moeten luisteren voordat zij haar CD opnam, zo idiomatisch en zulke prachtige lijnen. Zo verstild als “En sourdine” en “De rêve” klinken hoor je het zelden. En in Poulenc kan Ameling een gek mens uithangen! Op CD7 staan miniatuurtjes, zoals het prachtige “Le violette” van Scarlatti, maar ook nog een aantal schitterende Franse liederen van Hahn, Chausson, Duparc, Fauré, Poulenc en een vocalise van Stravinsky. Ook hier wordt zij fantastisch begeleid door Baldwin. Helaas zijn deze fragmenten met veel galm opgenomen. En CD8 besluit na wat niemendalletjes met het openingsdeel “Kyrie” uit de ‘Mis in C-groot’ van Beethoven onder leiding van Carlo Maria Giulini en het vierde deel uit de Vierde Symfonie van Mahler onder leiding van André Previn. Zij geven een indruk over de betekenis van Elly Ameling voor de internationale muziekwereld. Deze CD-box geeft een fraai overzicht van één van de belangrijkste sopranen van Nederland. De box is deskundig samengesteld en de fragmenten zijn prima opgenomen met een goede balans tussen de stem en de begeleidende instrumenten. Een box die iedere liefhebber van vocale muziek in de kast moet hebben staan! (EMI 50999 6 79073 2 8)

6.
De Franse sopraan Yvonne Printemps (1894 – 1977) was in het interbellum de belichaming van de Franse elegantie en charme. Haar zilveren sopraan met haar expressieve dictie, haar prachtige, haar hoge pianissimi, haar fantastische legato, haar opmerkelijke vibrato en haar muzikaliteit waren uitermate geschikt voor de soubrette rollen van het Franse repertoire, maar Yvonne Printemps bleef liever in het lichte genre en was daarin uniek. Zij speelde in negen films, waarvan zover bekend nog steeds geen enkele op DVD verschenen is! De nu uitgebrachte CD-box ‘Intégrale de ses enregistrements (1919 – 1954)’ bevat alle beschikbare geluidsopnamen van Yvonne Printemps. Zo zijn er de beroemde fragmenten uit de fantastische films ‘Trois Valses’ (1937) en ‘La Valse de Paris’ (1949). Verder het bekende “Les Chemins d’Amour”, dat Francis Poulenc voor haar componeerde, fragmenten uit de operette ‘Mozart’ van Reynaldo Hahn, waarin Yvonne Printemps de titelrol zong tijdens de wereldpremière in 1925 en ‘Conversation Piece’, dat Noël Coward voor haar schreef in 1934. Het zijn maar een paar van de hoogtepunten uit haar lange carrière. De box bevat in totaal tien fragmenten, die niet eerder op CD verschenen, waarvan “Le Cosaque” van Moniusko en “On s’adore” van Messager op CD2 en “Le Cimetière de Campagne” van Hahn op CD4 de meest interessante zijn. Keer op keer betovert Yvonne Printemps de luisteraar met haar persoonlijkheid en uitdrukkingskracht. Het boekje bevat fraaie foto’s plus een klein essay en een CV in het Frans en alle transfers zijn uitstekend gedaan. De volgorde van de fragmenten lijken willekeurig, in elk geval niet chronologisch en niet gerangschikt op componist, want de werken van Lully, Poulenc, Oscar Straus en Messager staan over alle vier CDs verspreid. Ondanks dat is het een box voor de puristen, die hun verzameling compleet willen maken én voor hen die nog geen CD van deze prachtige zangeres in de kast hebben staan. (Marianne Melodie 480824)

7.
Werner Richard Heymann werd geboren in 1896. Al op 12-jarige leeftijd trad hij als violist op met de Königsberger Philharmonie en op zijn 16e trad hij toe tot de Königliche Hochschule für Musik in Berlijn. Hij begon als componist bij het Berlijnse cabaret ‘Schall und Rauch’, dat onder leiding stond van de bekende regisseur Max Reinhardt. In 1926 werd Heymann Generalmusikdirektor van het Duitse filmbedrijf Universum Film AG (UFA) en in deze betrekking schreef hij composities en arrangementen voor stomme films. In 1933 werd Heymann vanwege zijn Joodse afkomst bij UFA ontslagen. Hij emigreerde en kwam via Londen en Parijs in Amerika terecht. In Hollywood componeerde hij met veel succes talrijke filmmuziek en werd meerdere malen genomineerd voor een Oscar. In 1951 keerde hij terug naar Duitsland en overleed in 1961 in München. Ter gelegenheid van zijn 50ste sterfdag bracht de Duitse zangeres Dagmar Manzal de CD ‘Irgenwo auf der Welt’ uit, waarop zij 12 liederen van hem zingt. Op deze CD staan een aantal evergreens uit films, zoals het “Ein Freund, ein guter Freund” uit de film ‘Die Drei von der Tankstelle’ uit 1931 – de nostalgie hier goed door de cello benadrukt – “Das gibt’s nur ein mal” uit de film ‘Der Kongreß tanzt’ uit 1931, het beeldschone “Irgendwo auf der Welt” uit de film ‘Ein blonder Traum’ uit 1932 en “Heut’ gefall ich mir” en “Das Lied vom einsamen Mädchen”, dat gezongen werd door Hildegard Knef in de film ‘Alraune’ uit 1952. Leuke anekdote is dat zes jaar na zijn terugkeer naar Duitsland Heymann opnieuw zijn staatsburgerschap probeerde te verwerven. Bij zijn verzoek om inburgering in Beieren werd hem – niet herkend door de ambtenaar – onder andere gevraagd over zijn kennis van de Duitse cultuur en een Duits volkslied te zingen. Daarop zong hij “Das gibt’s nur einmal” zonder een woord over de auteur te reppen en ontving hij uiteindelijk het Duitse staatsburgerschap. Ook staan er op de CD minder bekende liederen van Heymann, zoals “Die Klingelfahrerin” en “Mein Schorsche”, die hier voor het eerst op CD verschijnen. De arrangementen zijn voor een 5-koppige band van piano, accordeon en cello, aangevuld met het oriëntaalse snaarinstrument bağlama en het houtblaasinstrument duduk. De doordachte begeleiding geeft podium aan Manzel om de emoties in Heymanns liederen uit te diepen en daarmee een fraaie wending aan zijn muziek te geven. Een opvallende schoonheidsfout is het ontbreken van Heymanns naam op de cover van de CD en helaas bevat het CD boekje geen toelichting op de liederen. (Honigtee Music HTM 004)

8.
Walter Arlen is geen familie van Harold Arlen, de componist van “Stormy Weather” en “Over the Rainbow”. Walter Arlen werd in 1920 als Walter Aptowitzer in Wenen geboren en kwam op vijfjarige leeftijd in contact met de Schubertgeleerde Otto Erich Deutsch, die bij hem een absoluut gehoor vaststelde en pianolessen aanraadde. Na de annexatie van Oostenrijk door Nazi Duitsland moest de Joodse Arlen in 1939 Wenen echter ontvluchten. Zijn oma van vaders kant werd vermoord in het concentratiekamp Treblinka en zijn vader werd twee maanden nadat Arlen in Chicago aankwam vrijgelaten uit Buchenwald. Walter Arlen was gedurende 30 jaar muziekcriticus voor de Los Angeles Times en pakte pas in 1986 het componeren weer op. De nieuwe CD ‘Es geht wohl anders’ bevat acht Engelstalige cycli en twee losse Duitstalige liederen van Arlen. Het titellied schreef hij in 1938, nadat zijn vader opgesloten werd in een schoolgebouw in de Weense Karajangasse voor deportatie naar Dachau. De meest indrukwekkende cyclus op de CD is ‘The Poet in Exile’ uit 1991. De vijf liederen op teksten van de Poolse Nobelprijswinnaar Czesław Miłosz drukken de herinneringen, de nostalgie, de vreugde en verdriet uit over dat wat achtergebleven is. Walter beschrijft het verdriet, de pijn en de schuld, die de overlevenden van de Holocaust met zich meedragen. “Incantation” gaat over de beschadiging van de menselijkheid en “Recovery” probeert troost te vinden in de zonsopkomst. De Duitse bariton Christian Immler zingt de liederen indringend en in perfect Engels. Ook de Amerikaanse sopraan Rebecca Nelsen levert een prachtige bijdrage aan de CD. Pianist Danny Driver begeleidt stijlvol en nauwkeurig. In het begeleidende boekje schrijft Arlen – nu 91 jaar oud – zelf een klein essay bij elke cyclus. (Gramola 98946/47)

9.
De Poolse componist Karol Szymanowski (1882 – 1937) is natuurlijk vooral bekend vanwege zijn opera ‘Krol Roger’ en zijn symfonische werken, waaronder de twee vioolconcerten. Voor Szymanowski brak in de jaren 20 van de vorige eeuw een nieuwe artistieke fase aan. Daarin keerde hij terug naar de Poolse volksmuziek, waarvan hij zich in zijn jeugd distantieerde. Het Poolse label Dux heeft dit jaar een CD opgenomen met twee liederencycli uit deze latere periode van Szymanowski. Deze cycli kenmerken alles wat zo boeiend is aan Szymanowski’s mooiste muziek. ‘Słopiewnie’, op.46, betekende een keerpunt voor de componist. Hij schreef de vijf liederen in de zomer van 1921 en de première was een half jaar later in New York in 1922. Het zijn “woordliedjes” met nieuwe woorden of nieuwe uitdrukkingen, nieuwvorming van woorden en imitaties van klanken. Luister naar het openingslied “Słowisień”, zo prachtig delicaat en eenvoudig gezongen door de Poolse sopraan Dagmara Świtacz en zo schitterend filigraan begeleid door de pianist Piotr Sałajcyk. Het beeldschoon gezongen “Święty Franciszek” met klanken, die de vogels imiteren, het uitbundig en energiek uitgevoerde “Kalinowe dwory” en de lyrische expressie en droefheid van “Wanda”. Stuk voor stuk juweeltjes en fantastisch vertolkt. De lyrische stem van Dagmara Świtacz past uitstekend bij de liederen dan de donkere klank en ruwe interpretatie van Iwona Sobotka op de opname uit 2004 van Channel Classics. Ook de drie delen met ieder vier liederen van ‘Kurpie Songs’, op.58, zingt Dagmara Świtacz prachtig en te prefereren boven de scherpe uitvoering van Juliana Gondek op Channel Classics. De jonge pianist Piotr Sałajcyk uit Warschau is een ontdekking. Dit is een belangrijke uitgave, die recht doet aan de muziek van Szymanowski. Het CD-boekje bevat een aardig essay, maar helaas geen teksten van de cycli en te weinig echt goede informatie over de liederen. (Dux 0716)

10.
Opera Nederland berichtte in 2010 over het sensationele optreden van de Israëlische sopraan Chen Reiss als Gilda in ‘Rigoletto’ in Tel Aviv en nu is haar derde CD verschenen. In 2007 bracht zij al een CD uit met Italiaanse liederen van Schubert en Donizetti en in 2009 een CD met liederen en aria’s van Mozart, Scubert, Spohr en Lachner. Op ‘Liaisons’ zingt zij elf aria’s van vier Weense componisten uit de 18^e eeuw. De zes aria’s van Mozart, drie van Haydn, één van Cimarosa en één van Salieri zingt zij stuk voor stuk prachtig. Haar beeldschone, lyrische coloratuursopraan heeft een mooi middenregister en strakke coloraturen en zij zingt met een enorme muzikaliteit en uitdrukkingskracht. Hopelijk begint Chen Reiss niet te vroeg zwaardere partijen en laat zij ook rollen als Konstanze voorlopig nog even liggen. Zij wordt op de CD uitstekend begeleid door het orkest L’Arte del Mondo, dat in 2004 werd opgericht door Werner Ehrhardt en in zijn korte bestaan al een goede naam heeft opgebouwd met historische uitvoeringspraktijken. (Onyx 4068)