***** Anders Rydell – Gestolen muziek
Joodse musici als Wanda Landowska, Darius Milhaud en Arthur Rubinstein werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s beroofd van al hun bezittingen. De Zweedse journalist Anders Rydell (1982) onderzocht voor zijn boek ‘Stulen Musik’ (2024) hoe de nazi’s daarbij te werk gingen. Geri de Boer vertaalde het boek uit het Zweeds in het Nederlands als ’Gestolen muziek; De roof van muzikaal erfgoed door de nazi’s’.
De nazi’s opereerden bij hun cultuurroof zeer systematisch en hielden alles keurig bij. Derhalve kon Rydell van menig “gestolen muziek” achterhalen waar zij naartoe was gegaan. Maar veel muzikaal erfgoed ging voor altijd verloren. Muziekinstrumenten, schilderijen, boeken en autografen van musici werden door de Russen naar het oosten verscheept en het is nog altijd een raadsel wat daar met de collecties is gebeurd.
De kwetsbaarheid van onze culturele schatten en hun universele kracht maakt Rydell in zijn boek uiterst voelbaar. “Het ging […] niet alleen om verlies van bezit, maar ook van herinnering, geschiedenis en fysieke voorwaarden en omstandigheden die een kunstenaarschap omgeven.”
Rydell heeft de onderwerpen diepgaand onderzocht en vertelt uitgebreid en belezen over de getroffen musici en instellingen. Hij brengt de gebeurtenissen echter fragmentarisch, in delen verspreid door het boek, wat helaas ten koste gaat van de stroom van het verhaal.
De geschiedenis over roofkunst is een indrukwekkende en het is goed om naar het muzikale erfgoed te blijven zoeken. Want ooit “hebben we alleen deze voorwerpen nog, die het verhaal en de herinnering aan wat gebeurd is, moeten doorgeven.”
Paperback
september 2025
288 pagina’s
Uitgeverij Atlas Contact
ISBN 9789045051949
€ 24,99
***** Kester Freriks & Reinder Storm – Stad van water en licht
Amsterdamse stadsarchitecten en kaartenmakers ontwierpen reeds honderden jaren plannen voor de hoofdstad die ze vastlegden op kaarten. De vroegste kaart van Amsterdam is het schilderij ‘Gezicht op Amsterdam in vogelvlucht’ uit 1538 van Cornelius Anthoniusz. Dit schilderij en andere kaarten van Amsterdam vertellen over de ontwikkeling van de stad, de opkomst en bloei, maar ook het verval en de teruggang.
Schrijver Kester Freriks (1954) kwam in de jaren zeventig naar Amsterdam en studeerde er onder andere Nederlandse taal- en letterkunde. Samen met conservator cartografie bij het Allard Pierson Museum Reinder Storm (1962) onderzocht hij voor het boek ‘Stad van water en licht; Amsterdam, een geschiedenis in kaarten’ de betekenis van kaarten voor de historische ontwikkeling van Amsterdam. Cartografisch materiaal zoals handgetekende kaarten, gegraveerde plattegronden, schilderijen, reisgidsen en atlassen uit het NIOD, het Stadsarchief Amsterdam, de UB Leiden en het Allard Pierson werden door hen voor het boek bestudeerd.
‘Stad van water en licht’ is chronologisch opgebouwd in 17 hoofdstukken. Elk hoofdstuk wordt vooraf gegaan door een kleine samenvatting en bespreekt een onderwerp aan de hand van één of meerdere kaarten. ‘Stad van water en licht’ is een veelzijdig boek en diverse onderwerpen komen aan bod, waaronder bouwplannen zoals de stadsuitbreidingen en Plan Zuid, wijken zoals de Grachtengordel, de Jordaan en de Jodenbuurt, de A10, maar ook gebouwen als het Paleis van Volksvlijt en het Paleis op de Dam.
Interessant de “stippenkaart” die in de Tweede Wereldoorlog vastlegde waar in Amsterdam de Joden woonden. Deze kaarten “weerspiegelen hoe toegewijd en vanzelfsprekend functionarissen van de gemeente kennelijk hebben bijgedragen aan deze registratie.” Van de Jodenbuurt is na de deportatie van driekwart van de 80.000 Amsterdamse Joden niets meer over. De enorme verkeersdrukte op het Mr. Visserplein – in de voormalige Jodenbuurt – noemen de auteurs “een open wond in de binnenstad”.
‘Stad van water en licht’ neemt de lezer mee op een boeiende tocht door de geschiedenis van Amsterdam en je ziet de stad groeien tot een wereldstad. De afgedrukte kaarten zijn van een grote expressie en pracht. Het boek roept op tot het opnieuw bekijken van Amsterdam en nieuwe indrukken op te doen in de stad die men reeds meent te kennen.
Paperback
september 2025
296 pagina’s
Uitgeverij
Athenaeum
ISBN 9789025319144
€ 29,99
***** Simone de Beauvoir – Een zachte dood
De Franse schrijfster en filosofe Simone de Beauvoir (1908-1986) kreeg op een oktobermiddag in 1963 een telefoontje dat haar moeder haar heup had gebroken. Opgenomen in het ziekenhuis vertoonde haar moeder tekenen van vermoeidheid en verminderde eetlust, waarna artsen kwaadaardige darmkanker constateerden. Drie maanden lang zat Simone de Beauvoir aan het ziekbed en was zij getuige van haar moeders laatste momenten.
Van die laatste momenten deed De Beauvoir verslag in haar boek ‘Une mort très douce’ (1964). In 1965 verscheen het boek al in de eerste Nederlandse vertaling van Jan Hardenberg en in 1979 werd de vertaling van Greetje van den Bergh (1947) uitgebracht. In haar vertaling verschijnt bij uitgeverij Athenaeum nu een nieuwe uitgave ‘Een zachte dood’, maar het is onduidelijk of het haar oude vertaling of een herziene versie is.
In ‘Een zachte dood’ is De Beauvoir zowel auteur, hoofdpersoon als verteller en combineert zij autobiografie met documentaire en fictie. Voorop staat de gespannen moeder-dochterrelatie. De verschillende perspectieven en opvattingen van moeder en dochter, hun onverschilligheden, verwijten en zelfs vijandigheden worden door De Beauvoir uiterst genuanceerd geschetst. Zo had haar moeder volgens De Beauvoir “te veel waarvoor ze wraak moest nemen, te veel wonden om te likken, om zich in iemand te verplaatsen.”
Daarnaast is er het thema “dood”, dat altijd een onderwerp van reflectie is bij De Beauvoir. Haar eigen angsten, het lijden en de eenzaamheid in het aangezicht van de dood projecteert de schrijfster op haar moeder.
Het boek reflecteert echter vooral op het conflict tussen intensieve behandeling en vredige levensbeëindiging. De dramatische spanning van ‘Een zachte dood’ schuilt in dit feit, dat de dood van deze moeder vredig had kunnen verlopen, ware het niet dat de artsen het besluit namen tot verder behandeling, waardoor de pijn van de patiënte toenam. Maar moeder en dochter kregen hierdoor wel extra tijd om de banden aan te halen. “En de liefde van vroeger, die ik volkomen uitgedoofd had gewaand, leefde weer op nu zij zich in simpele woorden en gebaren kon uiten.”
De Beauvoir beschouwt in het boek uiteraard ook de positie van vrouwen. De mannelijke dokters in het boek zijn weinig empatisch en de vrouwelijke verpleegkundigen en fysiotherapeutes zijn over het algemeen meelevend. Opvallend is het feit dat in het boek zowel de artsen als De Beauvoir zelf zich schuldig maken aan het achterhouden van informatie aan de patiënte. Ook De Beauvoir zelf pretendeert dat zij weet wat het beste is voor haar moeder.
De letterlijke schrijfstijl en de verrassend rauwe observaties maken ‘Een zachte dood’ tot één van De Beauvoirs belangrijkste autobiografische werken. Met een voorwoord van schrijfster Niña Weijers (1987).
Hardcover
september 2025
146 pagina’s
Uitgeverij Athenaeum
ISBN 9789025319007
€ 19,99
***** John Milton – Het paradijs herwonnen
De Engelse schrijver en polemist John Milton (1608-1674) leefde in een tijd van politieke en religieuze onrust. Hij is vooral bekend vanwege zijn epische gedicht ‘Paradise Lost’ (1667), waarin hij de dramatische val van de mens beschreef. In ‘Paradise Regained’ (1671) wilde Milton het verlies terugdraaien met een positiever epos.
In tegenstelling tot ‘Paradise Lost’, waarvan reeds diverse Nederlandse vertalingen werden vervaardigd, bestaat van ‘Paradise Regained’ (1671) slechts één vertaling in het Nederlands uit 1912. Met zijn nieuwe vertaling ‘Het paradijs herwonnen’ wil nu de Belgische docent Engels en Nederlands Ruben Fransoo lezers uitnodigen om het relatief onbekende werk te ontdekken.
De nieuwe uitgave opent met een inleiding die stilstaat bij het leven en de tijd van Milton, zijn belangrijkste werken en de inhoud en stijl van ‘Het paradijs herwonnen’. Daarna volgt de vertaling van Miltons vier hoofdstukken oftewel boeken.
Was in ‘Paradise Lost’ Satan nog de tragische held van het verhaal, in ‘Het paradijs herwonnen’ is Jezus de centrale figuur. Terwijl er in ‘Het paradijs herwonnen’ nauwelijks handelingen zijn, tracht hier Satan in een discussie Jezus in de woestijn te verleiden met verzoekingen. In het eerste boek probeert Satan tevergeefs Jezus uit te dagen het veertig dagen lange vasten op te geven, in het tweede boek beproeft Satan hem opnieuw met luxe en rijkdom, in het derde boek doet Satan weer een poging, nu met de verlokking van macht en in het vierde boek probeert Satan Jezus te lokken met de kennis van Athene en de luxe van Rome. Maar uiteindelijk “door verleidingen de baas te zijn, herwon je het verloren paradijs.”
‘Het paradijs herwonnen’ is een indringende vertelling over herleving, zelfdiscipline en triomf. Milton toont in het werk zijn eigen keuzes en geloof dat daden voortkomen uit innerlijke kracht, wijsheid en morele keuzes. Want anders dan Adam en Eva in ‘Paradise Lost’ geeft Jezus niet toe aan verleiding.
Milton kiest voor een ingetogen stijl, die krachtig is in haar eenvoud. Zijn stromende verzen behouden ook in deze nieuwe vertaling hun vlotheid en natuurlijkheid. De lange zinnen met veel bijzinnen van Milton heeft Fransoo voor de hedendaagse leesbaarheid dikwijls in aparte, kortere zinnen gesplitst. Fransoo maakt ook de taal toegankelijk voor de hedendaagse lezer (bv. “stank voor dank”), maar blijft trouw aan het origineel. Ten slotte zijn er uitgebreide (286!) noten, die de lezer toelichting geven op vooral de vele namen en referenties in het werk.
Deze uitgave biedt de Nederlandse lezer een meesterwerk, dat ten onrechte lange tijd onderbelicht bleef. ‘Het paradijs herwonnen’ is een bezinning op macht, vrijheid en gehoorzaamheid, thema’s die nog altijd actueel zijn.
Hardcover
september 2025
170 pagina’s
Uitgeverij Damon
ISBN 9789463404068
€ 26,90
**** Alexandre Vidal Porto – Sodomiet
De schrijver Alexandre Vidal Porto (1965) is sinds 2023 Braziliaans consul in Nederland. Zijn vierde roman ‘Sodomita’ (2023) won in 2023 in Brazilië de Mix Literário Award en in 2024 de Prêmio Machado de Assis. Het boek is nu het eerste werk van Vidal Porto dat in het Nederlands verschijnt, door Anne Lopes Michielsen (1989) vertaald als ‘Sodomiet’.
Voor ‘Sodomiet’ zou Vidal Porto zich hebben laten inspireren door een waargebeurd verhaal, ook al wordt dit nergens in de Nederlandse uitgave vermeld. De roman speelt zich af in de tweede helft van de 17e eeuw. De jonge Luiz Delgado wordt in Lissabon beschuldigd van seksuele handelingen met een andere man en door de inquisitie verbannen naar Brazilië. Daar wacht hem een nieuw leven tot hij na ruim twintig jaren opnieuw wordt opgepakt wegens sodomie. Delgado wordt teruggebracht naar Portugal en na martelingen verbannen naar Angola, waar zijn homoseksualiteit niet als afwijkend wordt beschouwd.
Het verhaal wordt uiteengezet in vijftien hoofdstukken, waarvan het negende door Delgado’s huwelijkspartner-vriendin Florência, het laatste door Delgado zelf als dagboekfragment en de overige hoofdstukken door een verteller. Er zijn geen dialogen, wat op zich een goed stroom en een fraaie dynamiek aan het verhaal geeft. Opvallend de mix van hedendaagse taal met ouderwetse, gedateerde woorden, waardoor het relaas zo nu en dan een schertsende ondertoon krijgt.
Vidal Porto bezit een goede schrijverspsychologie en maakte mooie zinnen. “In de hitte van de bloedsomloop huist en beweegt de zonde die in ons allen sluimert, die met slechts één aanraking zal ontwaken.” Een roman die de repressie toont van homoseksualiteit in de 17e eeuw vanuit politiek en religie.
Paperback
september 2025
192 pagina’s
Uitgeverij Marmer
ISBN 9789460686795
€ 21,99
**** Italo Calvino – Een dag op het stembureau
De Italiaanse schrijver Italo Calvino (1923-1985) was in 1953 en 1961 vrijwilliger op een stembureau. Op zijn eigen waarnemingen daar baseerde hij zijn novelle ‘La giornata d’uno scrutatore’ die in 1963 verscheen. Rondom de Tweede Kamerverkiezingen is nu de (herziene?) Nederlandse vertaling van Linda Pennings (1962) uit 1994 ‘Een dag op het stembureau’ uitgebracht.
‘Een dag op het stembureau’ vertelt over de dag die de communistische intellectueel Amerigo Ormea als medewerker doorbrengt op een stembureau in een psychiatrische inrichting tijdens de verkiezingen van 1953 in Turijn. Het speelt in een tijd dat Italië nog niet zo lang bevrijd is van de druk van het facisme.
Als de bewoners van de instelling gaan stemmen, roept dit bij Ormea allerlei overpeinzingen op. Terwijl de kiezers aan hem voorbijtrekken, vraagt Ormea zich af of de zieken wel mogen stemmen. Hij reflecteert daarbij over natuurlijk ongeluk, over pijn, over de verantwoordelijkheid voor de voortplanting. Ormea beschouwt wat menselijkheid is, hoe ver die menselijkheid reikt en hoe ver een ernstig ziek en misvormd mens nog een mens kan worden genoemd. Bovendien overdenkt hij de democratie. De christen-democraten hebben namelijk alles gedaan om een zo groot mogelijk electoraal aanbod aan te boren en de zieken te laten stemmen.
Door de ontnuchtering voelt Ormea de leegte en zinloosheid van alle dingen. Maar uiteindelijk vindt hij het antwoord op alles, en wel liefde. ‘Het menselijke reikt zo ver als de liefde reikt; het kent geen andere grenzen dan die wij eraan stellen.” ‘Een dag op het stembureau’ is een pijnlijk verhaal zonder pretenties, dat tal van vragen samenbrengt, die tot nadenken stemmen.
Paperback
september 2025
112 pagina’s
Uitgeverij Cossee
ISBN 9789464522563
€ 14,99
***** Éric Chabbert & François de Closets / Eric Corbeyran – De oorlogen van Albert Einstein 2/2
De tweeluik ‘Les guerres d’Albert Einstein’ vertelt over deze boeiende vriendschap tussen de Zwitsers pacifistische natuurkundige Albert Einstein en Duits nationalistische scheikundige Fritz Haber. De uitgave verscheen vanaf 2019 in Frankrijk en in 2021 werd het complete tweeluik ‘De oorlogen van Albert Einstein’ in Nederland als een hardcoverbundel uitgebracht. Nu komen de oorspronkelijk in het Frans als twee afzonderlijke albums verschenen delen uit als twee softcoveralbums.
Deel 1 van ‘De oorlogen van Albert Einstein’ (LINK) eindigde na de Eerste Wereldoorlog wanneer Haber in 1918 de Nobelprijs voor Chemie en Einstein in 1921 de Nobelprijs voor Natuurkunde krijgt. In deel 2 vluchten de wetenschappers na de machtsovername van de nazi’s, Haber naar Zürich en Einstein naar Amerika. In Amerika komt Einstein echter voor dezelfde tweestrijd te staan als destijds Haber stond. Het pacifisme blijkt een luxe die hij zich niet meer kan veroorloven.
Waarheidsgetrouw hebben de Franse journalist en schrijver François de Closets (1933) en de Franse scenarist Éric Corbeyran (1964) het verhaal samengesteld. De Franse tekenaar Éric Chabbert (1966) creëerde schitterende illustraties en de Franse coloriste Bérengère Marquebreucq (1969) maakte de sfeervolle inkleuringen. De Nederlandse vertaling is van Mariella Manfré (1964).
september 2025
64 pagina’s
Uitgeverij Dark Dragon Books
ISBN 9789464608632
€ 11,95 (softcover)
***** Christián Montes & Dominique Ziegler – Agatha Christie; 17. De halloweenmoord
De “Koningin van de Misdaad” Agatha Christie (1890-1976) schreef 66 romans en een honderdtal korte verhalen, die in zo’n honderd talen zijn verschenen en waarvan wereldwijd circa twee miljard exemplaren zijn verkocht.
Sinds 2018 verschijnen van haar verhalen bij uitgeverij Dark Dragon Books strips en in de reeks is nu deel 17 ‘De halloweenmoord’ uitgebracht. ’Halloween Party’ werd in november 1969 voor het eerst gepubliceerd. De hoofdrol wordt gespeeld door de Belgische detective Hercule Poirot, die in 1920 zijn debuut maakte in ‘The Mysterious Affair at Styles’ (LINK). Tot en met 1975 zou hij in 33 romans, twee toneelstukken (‘Black Coffee’ en ‘Alibi’) en 51 korte verhalen van Agatha Christie verschijnen.
In ‘De halloweenmoord’ ontvangt Rowena Drake in het dorpje Woodleigh Common gasten voor een Halloweenfeest. Wanneer echter het jonge meisje Joyce Reynolds beweert ooit een moord te hebben gezien en even later wordt vermoord, is het feest voorbij. Poirot wordt erbij geroepen om de moordenaar op te sporen en moet zijn “grijze cellen” laten werken. Vooral als er uiteindelijk meer onverklaarbare overlijdensgevallen blijken te zijn in het dorp…
‘De halloweenmoord’ is een boeiend verhaal met een energieke en spannende opening en een toon van grimmige fascinatie voor moord. De roman bevat maar liefst 26 personages, die niet allemaal even sterk zijn ontwikkeld. Ook de moordenaar blijft in het verhaal van Christie enigszins onderbelicht. Van de 26 personages zijn in de strip maar liefst 25 opgenomen, een knap staaltje werk! En zoals alle verhalen van Christie bezit ook ‘De halloweenmoord’ de somberheid over de toenemende wreedheid en criminaliteit in de wereld.
De stripversie condenseert in 64 pagina’s het verhaal uit de roman van ruim 250 bladzijden. De Zwitserse scenarist Dominique Ziegler (1970) heeft hier weer een uitstekende reproductie gegeven van het plot, de personages en het slot. De tekeningen van de Chileense illustrator Christián Montes (1967) – die nieuw is in de reeks – zijn fraai gedifferentieerd naar atmosfeer en personage en de Nederlandse vertaling is opnieuw van Tonio van Vugt (1967).
september 2025
Uitgeverij Dark Dragon Books
ISBN 9789464608618
64 pagina’s
€ 11,95 (softcover)
**** Marini – Adelaars van Rome; 8. Achtste boek VIII
Marcus Valerius Falco en Arminius – personage gebaseerd op Herman de Cherusk – waren jeugdvrienden in Rome totdat een nakende opstand van Germania, het thuisland van Arminius, een wig dreef tussen de twee. Arminius werd aanvoerder van de Germanen en droomde ervan om Rome te onderwerpen, terwijl Marcus hem verraad verweet.
De Frans-Belgische stripreeks ‘Les Aigles de Rome’ van tekenaar en schrijver Enrico Marini (1969) vertelt sinds 2007 over de lotgevallen van de twee strijders. Vanaf 2008 verschijnt de serie ook in het Nederlands als ‘De adelaars van Rome’.
Deel 1 tot en met 7 beschreven reeds de afkomst, jeugd, opvoeding, ambities, intriges en wellusten van het tweetal. Inmiddels zagen we dat Arminius’ zwangere echtgenote Thusnelda door haar vader Segestes is ontvoerd en aan de Romeinen is uitgeleverd. Op zijn beurt is Marcus’ zoon Titus door de Germanen gevangen genomen.
In deel 8 – dat nu exact een jaar na deel 7 verschijnt – gaat Marcus op missie om de verloren adelaar – de vaandel die het verslagen legioen tijdens een veldtocht in Germania heeft achtergelaten – terug te vinden. Arminius beraamt ondertussen een plan om de Romeinen te verdrijven. Tegelijk smeden keizer Tiberius’ gardeprefect Seianus en de vrouwelijke intrigante Morphea een complot om de zwangere Thusnelda te vermoorden.
Ook deel 8 is weer een album vol avontuur. Marini trakteert opnieuw op een episch verhaal vol spannende scènes en onverholen sensualiteit. James Vandermeersch (1974) zorgde ook deze keer weer voor de Nederlandse vertaling.
Softcover
november 2023
Uitgeverij Dargaud
ISBN 9789085587125
88 pagina’s
€ 11,99