***** Koen Kleijn (eindred.) – Ons Amsterdam 750 jaar

Een jaar lang wordt tussen 27 oktober 2024 en 27 oktober 2025 de 750e verjaardag van Amsterdam gevierd. Ter gelegenheid van dit 750-jarig jubileum hebben de redacteuren Jitske Hell, Koen Kleine en Janna Toepoel van het tijdschrift Ons Amsterdam zo’n honderd artikelen uit het archief van het maandblad verzameld voor het boek ‘Ons Amsterdam 750 jaar; Een bijzondere stadsgeschiedenis’.

Het archief van Ons Amsterdam omvat meer dan 10.000 artikelen over de geschiedenis van Amsterdam. De daaruit gekozen artikelen werden door de redacteuren bewerkt en ingekort en zij probeerden daarmee de lange historie van Amsterdam te bestrijken.

Na een kort woord vooraf van Job Cohen begint het boek in de eerste eeuw van onze jaartelling toen de Romeinen in het Nederlandse gebied geweest moeten zijn. Vervolgens komen diverse bijzondere gebeurtenissen uit de Amsterdamse stadsgeschiedenis voorbij met verhalen over bekende en onbekende Amsterdammers, over onverwachte plekken, over bezoekers, handelaars, wetenschappers en arbeiders.

Dikwijls zijn het verhalen die niet heel bekend zijn, zoals de veldslag in Café Zincken tussen socialisten en de politie en het eerste bezoek van een olifant aan de stad. Amsterdam was en is een stad van migranten en derhalve zijn er tevens artikelen over Joden, Surinamers, Armenen, Grieken, Chinezen, Japanners, Arabieren, Belgen, Molukkers en Zigeuners. Een prachtig boek met een vaak bijzondere invalshoek.

Hardcover
oktober 2024
338 pagina’s
Uitgeverij Walburg Pers
ISBN 9789464564792
€ 29,99

***** Simone Weil – Over arbeid

De Franse filosofe Simone Weil (1909-1943) deed werkervaring op in vakbonds- en educatieve functies, in fabrieksarbeid en aan het oorlogsfront in Spanje. Tussen 1934 en 1943 zette zij veel van wat zij met betrekking tot arbeid meemaakte en overdacht op schrift. Vertaler Jan Mulock Houwer (1935) heeft nu vier essays van Weil, waarin arbeid centraal staat, opgenomen voor de bundel ‘Over arbeid; En het sociaal mechanisme in tijden van crisis’.

Weil schreef ‘Réflexions sur les causes de la liberté et de l’oppression sociale’ in 1934 na haar vakbondswerk en vlak voordat zij zelf als fabrieksarbeider ging werken. Zoals haar meeste werken werd dit essay postuum gepubliceerd. Weil vraagt zich in de ruim 100 pagina’s van ‘Gedachten over de oorzaken van vrijheid en van sociale onderdrukking’ af onder welke omstandigheden werk een vrije handeling kan zijn. De overgang van onderdrukking naar vrijheid ligt volgens haar niet in de afschaffing van werk. Werk heeft op zichzelf waarde en moet een fundamentele plaats innemen in het menselijk leven. Weil tast de grenzen van het sociaal mechanisme rond arbeid af en onderwerpt daarbij de ideeën van Marx hierover aan een kritische analyse.

Het 25 pagina’s tellende ‘Ervaring van het fabrieksleven’ uit 1936 en 1941 (‘Experience de la vie d’usine’) is een open brief aan de romanschrijver Jules Romains, wiens beschrijvingen van het leven en werk van de arbeidersklasse een krachtige reactie van Simone Weil uitlokten. De brief vertelt over Weils traumatische contact met het fabrieksleven. Daar is vooral de eentonigheid en de verveling. Elke arbeider voert een slechts klein deel van de productie uit en alles heeft de neiging om van de arbeider een verwisselbaar, onpersoonlijk element te maken. Het zou goed zijn als iedere arbeider uiteindelijk het eindproduct ziet.

De 10 pagina’s van ’De toestand van de arbeiders’ (1937) komen uit ‘La condition ouvrière’, dat is samengesteld uit brieven, een dagboek en artikelen, die Weil tussen 1934 en 1942 schreef. Het essay sluit aan bij ‘Réflexions’ en benadrukt Weils overtuiging dat werk nodig is. Het artikel vormt een presentatie van haar ideeën over de thema’s werk, de toestand van de arbeiders, productie, de arbeidersbeweging en internationalisme.

Weils ontmoeting met vissersvrouwen in 1935 in Portugal markeerde het begin van haar religieuze ontwikkeling. Zij ontdekte daarin het spirituele aspect van het begrip arbeid, het element van zingeving. Hierover vertelt zij tot slot van de bundel in ‘De spirituele waarde van de arbeid en de vrijwillige gehoorzaamheid’ (1943), de laatste paragrafen uit Weils tweede en laatste grote werk ‘L’Enracinement’. “Zo moeilijk is het niet de plaats van de fysieke arbeid in een goed geregelde samenleving te bepalen. Dit is het spirituele middelpunt”. Later dat jaar op 24 augustus 1943 zou Simone Weil in een Brits sanatorium als gevolg van tuberculose en zelf opgelegde voedselbeperking overlijden.

Paperback
192 pagina’s
november 2024
Uitgeverij IJzer
ISBN 9789086843039
€ 20,00

***** Hermann Bote – Tijl Uilenspiegel

Tijl Uilenspiegel behoort tot de bekendste personages uit de wereldliteratuur. In 1510 publiceerde de Duitse auteur Hermann Bote ‘Ein kurtzweilig Lesen von Dil Ulenspiegel geboren uß dem Land zu Brunßwick, wie er sein leben volbracht hat’. Ergens tussen 1525 en 1546 verscheen bij een Antwerpse drukker hiervan een Nederlandse uitgave.

Van die eerste Nederlandse uitgave is slechts één exemplaar overgebleven, dat in de Koninklijke Bibliotheek in Kopenhagen ligt. Helaas is dit exemplaar niet volledig overgeleverd, want enkele bladen zijn verdwenen. In dit boek staan veel zet- en drukfouten die verraden dat het waarschijnlijk in grote haast gezet en gedrukt is.

Van deze Antwerpse druk zijn in de loop van de eeuwen drie eerdere tekstedities verschenen. In die edities waren echter de zet- en drukfouten uit het origineel verbeterd. Zeven redacteuren hebben nu dit oudst overgeleverde boek aan de hand van hi res foto’s op de site van de Koninklijke Bibliotheek te Kopenhagen en de facsimile-editie van Nijhoff uit 1898 gebruikt voor de eerste zogenaamde diplomatische teksteditie.

In deze nieuwe editie van ‘Tijl Uilenspiegel’ wordt op de linker pagina de tekst weergegeven zoals het lezende oog hem na het gereedkomen van de originele druk zag. Iedere vorm van tekstkritiek in de tekst is uitgesloten. De ontbrekende hoofdstukken werden niet aangevuld en ook de zet- en drukfouten werden niet verbeterd. Op de rechter pagina wordt een moderne vertaling gepresenteerd.

In 46 hoofdstukken maken we kennis met Tijl Uilenspiegel. In het begin is hij nog wel een komische jongen, maar hij wordt steeds minder grappig, uiteindelijk steeds minder sympathiek en tot aan zijn dood vol verbittering. De nieuwe vertaling is zo 21ste eeuws mogelijk Nederlands en is zo nu en dan aan de vrije kant. Overigens staan niet alleen in Antwerpse druk veel zet- en drukfouten, maar ook in deze nieuwe vertaling zelf én in de uitleiding van Bas Jongenelen. Een interessante versie van ‘Tijl Uilenspiegel’ die heel dicht bij de oorspronkelijke bron zit.

Paperback
oktober 2024
184 pagina’s
Uitgeverij Kleine Uil
ISBN 9789493323544
€ 19,50

*** Ian Buruma – Spinoza

De Nederlandse journalist en publicist Ian Buruma (1951) schreef voor diverse Nederlandse en internationale kranten en tijdschriften. Tussen mei 2017 en september 2018 was hij hoofdredacteur van de New York Review of Books. In 2024 werd van zijn hand het boek ‘Spinoza; Freedom’s Messiah’ gepubliceerd, dat hij nu door Alexander van Kesteren (1986) naar het Nederlands heeft laten vertalen als ‘Spinoza; filosoof van de vrijheid’.

Baruch (Benedictus) Spinoza (1632-1677) was een Nederlandse filosoof en politiek denker. Hij wordt beschouwd als één van de grondleggers van het rationalisme en één van de inspiratoren van de Verlichting. Hij was een radicale denker die een leven leidde volgens sterk morele principes. Hij beschouwde de vrijheid van denken en meningsuiting als essentieel voor een open en vrije samenleving.

Ian Buruma werd gevraagd over Spinoza te schrijven, waarop zijn nieuwsgierigheid werd gewekt en het boek ‘Spinoza; filosoof van de vrijheid’ ontstond. Er bestonden reeds uitstekende biografieën over Spinoza, zoals onder andere het boek ‘Spinoza; A Life’ (1999) van Steven Nadler en behalve dit werk gebruikte Buruma voor zijn nieuwe boek diverse andere reeds bestaande bronnen.

In het begin van zijn boek schetst Ian Buruma de Sefardische gemeenschap in Amsterdam in Spinoza’s tijd. Het eerste kwart van het boek gaat dan ook niet of nauwelijks over Spinoza zelf. Bovendien weet men over bepaalde perioden in Spinoza’s leven weinig zeker. Buruma heeft het in zijn boek derhalve meer dan eens over “misschien”, “uit niets blijkt dat”, “dat is inderdaad mogelijk”, “zoals aannemelijk is”, “de kans is groot”, “waarschijnlijk”, “valt moeilijk te zeggen”, “we weten niet”, “als [dan] moet”, “zal hij zich scherp bewust zijn geweest” en “we hebben geen aanwijzingen dat”. Deze twijfels, aannames en onzekerheden maken het boek niet erg stabiel.

Buruma’s boek is niet chronologisch opgebouwd en schuift in de tijd. Jaartallen vallen dan ook niet altijd op hun plek, bijvoorbeeld als Buruma vertelt dat Spinoza’s ‘Ethica’ door Steno in 1667 bij de autoriteiten in Rome overhandigd werd. ‘Ethica’ verscheen echter pas tien jaar later.

Buruma geeft toe geen expert in filosofie te zijn en geen nieuwe inzichten te kunnen bieden. Hij zegt aan het begin van het boek met een frisse blik op het leven van Spinoza beter vat te willen krijgen op “onze eigen twistzieke tijd van gevaarlijke politieke polarisatie”. Echter, pas op de laatste tien pagina’s geeft Buruma daartoe een aanzet. Dan komt zijn Trump Derangement Syndrom weer om de hoek kijken als hij schrijft: “Veel schadelijker is het geloof in Stalin, Hitler, Mao, of zelfs in Donald Trump”. Of “in het Trump-tijdperk, waarin kritiek stelselmatig wordt afgedaan als “nepnieuws” en Trump terloops de ene leugen na de andere opdist”. Uiteindelijk is ‘Spinoza; filosoof van de vrijheid’ een toegankelijke inleiding op het leven en werk van Spinoza, die helaas inderdaad niet veel nieuwe inzichten biedt.

Paperback
oktober 2024
256 pagina’s
Uitgeverij Atlas Contact
ISBN 9789045051116
€ 24,99