***** Piet Hagen – Joodse klokkenluiders

Na de publicatie in 2022 van zijn boek ‘Dubbel zondebok; Joodse journalisten in tijden van antisemitisme en vervolging’ bij uitgeverij Verbum – gespecialiseerd in boeken over de Sjoa – realiseerde de journalist en schrijver Piet Hagen (1942) dat hij daarin te weinig aandacht had besteed aan de Jewish Central Information Office. In zijn nieuwe boek ‘Joodse klokkenluiders; Hoe Alfred Wiener en David Cohen de wereld waarschuwden voor nazi-Duitsland’ maakt Hagen zijn eerdere “tekortkomingen” goed.

De Jewish Central Information Office werd in februari 1934 opgericht door de gevluchte Duitser Alfred Wiener (directeur) en de Nederlandse hoogleraar David Cohen (voorzitter). Vanuit de Jan van Eijckstraat in Amsterdam informeerde het bureau Joodse gemeenschappen, media, overheden en inlichtingendiensten in binnen- en buitenland over de zorgwekkende gebeurtenissen in nazi-Duitsland. Tussen 1934 en 1939 gaf het bureau zo’n twaalfhonderd persberichten en andere publicaties uit om de wereld te waarschuwen.

Toen de Nederlandse premier in 1939 de vrees uitsprak dat de activiteiten van het bureau de Nederlandse neutraliteit in gevaar konden brengen, werd het bureau naar Londen verplaatst. De ‘Wiener Library’ – de nieuwe naam van het bureau – werd één van de belangrijkste documentatiecentra op het gebied van antisemitisme en sjoa. In de eerste naoorlogse jaren voorzag de bibliotheek het Neurenberg Tribunaal van documenten over de Duitse oorlogsmisdaden en ook bij het Eichmann-proces in 1961 dienden de vele ooggetuigenverslagen als bewijsmateriaal.

Hagen beschrijft in ‘Joodse klokkenluiders’ het werk van Wiener in Duitsland, Nederland, Amerika en Engeland en schetst de bijdrage van Cohen aan het informatiebureau evenals diens vele werk voor de Joodse vluchtelingen in Nederland. Een belangrijke publicatie met vele fraaie illustraties en uitstekende verwijzingen en voetnoten.

Hardcover
oktober 2023
125 pagina’s
Uitgeverij Verbum
ISBN 9789493028692
€ 24,50

***** E.M. Forster – Maurice

‘Maurice’ neemt tussen ‘A Room with a View’ (1908) en ‘Howards End’ (1910) en ‘A Passage to India’ (1924) een bijzondere plaats in het oeuvre van de Britse schrijver E.M. Forster (1879-1970) in. Forster schreef ‘Maurice’ tussen september 1913 en juli 1914, reviseerde het in 1932 en opnieuw tussen 1952 en 1960, waarbij telkens het slot werd veranderd. Pas na zijn dood werd het boek uitgegeven. Twijfels over de moeite waard van het uitgeven en vrees voor juridische hindernissen vanwege het thema homoseksualiteit belemmerden de publicatie tijdens Forsters leven. Pas in 1971 verscheen ‘Maurice’ postuum en de eerste Nederlandse vertaling van Theo Kars uit 1977 is nu opnieuw uitgebracht.

Maurice Hall is een jonge man uit de middenklasse die op Cambridge zijn aristocratische medestudent Clive Durham ontmoet. De twee beleven een intieme, verboden relatie en wanneer Clive dit verbreekt om met een vrouw te trouwen is Maurice diepbedroefd. Hij stort zich op zijn werk, probeert zich te laten bekeren, maar houdt moeite met de normen van de maatschappij. Als hij een nacht doorbrengt met de jachtopziener Alec Scudder dient zich aan Maurice een oprechte liefdesrelatie aan.

‘Maurice’ heeft als thematiek veelal de botsing tussen twee culturen en de onoverbrugbaarheid van verschillen. Het is een boek over een geleidelijk, diepgaand, emotioneel en seksueel ontwaken en een verhaal over passie, moed en opstandigheid. Een liefdesverhaal met maatschappijkritiek.

De epiloog over Maurice en Alec uit 1914 is in deze vertaling weggelaten. Forster schrapte het later omdat het niet beviel aan degenen aan wie hij het liet lezen. Deze epiloog is nog steeds te vinden in de Abinger-editie van de roman, die ook een samenvatting bevat van de verschillen tussen verschillende versies van de roman. Achterin deze nieuwe Nederlandstalige heruitgave wel de “Aantekeningen tot besluit” van Forster uit september 1960 en er is een voorwoord van de Nederlandse schrijver Splinter Chabot (1996).

Paperback
september 2023
304 pagina’s
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046831090
€ 22,99 

***** Arthur Schnitzler – Rijkdom

Arthur Schnitzler (1862-1931) was één van de belangrijkste schrijvers van het fin de siècle. Hij schreef een paar romans, tientallen novelles, verhalen en theaterstukken, waaronder ‘Reigen’, het toneelstuk waarop Philippe Boesmans zijn gelijknamige opera baseerde.

Een aantal novellen van Schnitzler is nu vertaald en van een nawoord voorzien door televisiemaker Jef Rademakers (1949), die al eerder werk van Schnitzler vertaalde. In de bundel ‘Rijkdom; de mooiste novelles van Arthur Schnizler’ zijn vier novellen van de Weense schrijver opgenomen, aangevuld met twee briefnovellen. De briefnovelle was rond de eeuwwisseling een populair literair genre, waarin de schrijver vlak voor zijn zelfmoord zijn diepste zielenroerselen noteerde. Schnizlers ‘Andreas Thameyers laatste brief’ verscheen in 1902 en ‘De laatste brief van een literator’ vond men in zijn nalatenschap. Beide briefnovellen verschijnen hier nu voor het eerst in het Nederlands in boekvorm.

Voor velen is Schnitzler de verpersoonlijking van de gemoedelijke Weense sfeer rond 1900. Door de novelles waait een zweem van de “Welt von gestern”, die nu eens ver, dan weer dichtbij lijkt. Maar Schnitzler – zijn oeuvre was tijdens zijn leven al controversieel – legde de vinger op het hypocriete karakter van zijn tijd. Lees ‘Beate en haar zoon’ met Schnitzlers typische thema van de verkenning van de vrouwelijke seksualiteit.

Maar bovenal geldt Schnitzler als de uitvinder van de monologue intérieur in de Duitstalige letterkunde. Zijn novelles staan bol van de vele gedachten en gevoelens die door de geest van de verteller gaan. Een fraaie bundel! De jaartallen van publicatie bij de titels in de inhoudsopgave zijn overigens niet allemaal juist.

Hardcover
september 2023
434 pagina’s
Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts
ISBN 9789464759891
€ 34,99

***** Friedrich Nietzsche – Voorbij goed en kwaad

Het werk ‘Jenseits von Gut und Böse; Vorspiel einer Philosophie der Zukunft’ van de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) werd in 1886 gepubliceerd. Het is – na ‘Also sprach Zarathustra’ en ‘Ecce homo’ – wellicht het meest gelezen werk van Nietzsche en markeert de overgang van zijn middelste, meer poëtische, positieve periode naar zijn latere werken, die worden gedomineerd door filosofisch denken. Het boek verscheen in 2004 in een Nederlandse vertaling van Thomas Graftdijk en is nu uitgebracht in een nieuwe Nederlandse vertaling van hoogleraar moderne Franse letterkunde Maarten van Buuren (1948) als ‘Voorbij goed en kwaad; voorspel voor een filosofie van de toekomst’.

‘Voorbij goed en kwaad’ bevat een voorwoord en negen hoofdstukken en is opgebouwd uit 296 paragrafen variërend van enkele regels tot een paar bladzijden. Het is een radicale kritiek op de moderniteit. Thema’s als perspectief, religie, wil, waarheid, ethiek, deugd, cultuur, volk en vaderland komen voorbij. Deze thema’s worden door Nietzsche minutieus ontleed en tot hun werkelijke oorsprong herleid: de wil tot macht. In het voorwoord licht Nietzsche het doel van het werk toe, de hoekstenen van het dogmatische filosofie te overwinnen. De eerste drie hoofdstukken bespreken filosofie en religie en keert Nietzsche zich tegen de dogmatische filosofie. Na het vierde hoofdstuk – een intermezzo – gaat het tweede gedeelte over moraal en politiek. Hierin lost Nietzsche het geschil op in een streven naar vooral deugd.

‘Voorbij goed en kwaad’ is een complex werk. Nietzsche schreef het zoals hij dacht en een enigszins chaotische schrijfstijl vloeit derhalve daaruit voort. De filosoof trekt van leer met de felheid die men van hem kent. Meedogenloos valt hij alles aan waarop men in zijn tijd trots was. Daarbij generaliseert hij graag en is de toon dikwijls pedant. Zijn vrouwonvriendelijke opmerkingen – vooral 232 – gaan tegenwoordig door merg en been. Ook zijn opvattingen over muziek zijn aanmatigend als hij schrijft “Wat hebben opera’s als ‘Tannhäuser’, ‘Der Freischütz’, ‘Oberon’ of ‘Der Vampyr’ tegenwoordig nog te zeggen?” Opvallend positief overigens is Nietzsche in ‘Voorbij goed en kwaad’ over Joden als hij schrijft “De Joden zijn zonder enige twijfel het sterkste, taaiste en zuiverste ras dat op dit moment in Europa voorkomt.” ‘Voorbij goed en kwaad’ is de sleutel tot Nietzsches werken en wie de filosoof wil leren kennen moet dan ook dit boek lezen.

Paperback
september 2023
272 pagina’s
Uitgeverij Boom
ISBN 9789024456758
€ 27,90

***** Anton Tsjechov – In het ravijn

De korte verhalen, novellen en romans van Anton Tsjechov (1860-1904) worden beschouwd als de belangrijkste uit de literatuurgeschiedenis. Van de Russische schrijver verscheen twee jaar geleden bij uitgeverij Athenaeum nog de bundel ‘Anton Tsjechov; De dertig beste verhalen’ in een Nederlandse vertaling van Hans Boland. Arie van der Ent (1956) vertaalde voor uitgeverij Woord in Blik reeds diverse Russische verhalen – waaronder Tsjechovs ‘De zwarte monnik’ in 2012 – en bij deze uitgeverij is nu Van der Ents vertaling van de novelle ‘V ovrage’ (1900) verschenen als ‘In het ravijn’.

‘In het ravijn’ speelt zich af in Oeklejevo waar de weduwnaar Tsyboekin hertrouwd is met Varvara. Zijn oudste zoon Anisim is getrouwd met de mooie Aksinja en de jongste en dove zoon Stepan huwt het eenvoudige meisje Lipa. Zoals altijd bij Tsjechov leven allen met tevredenheid en acceptatie, maar vol onderhuidse spanning in een wrede en deprimerende wereld. Tsjechov noemde ‘In het ravijn’ zelf een “afschuwelijk verhaal”. Sterven, bestaan, verlies en triomf, onnozelheid, ontevredenheid en teleurstellingen, wreedheid, domheid en geloof, conflicten en gebrek aan communicatie vormen het middelpunt.

De novelle biedt een blik in de menselijke belevenis door Tsjechovs subtiele personages en scherpzinnige waarnemingen. Hij schrijft met grote ontleding van de ziel en doet dat in een onbewogen stemming, maar altijd vol mededogen, humor en melancholie. Zelden geeft hij zijn mening en nergens preekt hij. Alle personages zijn voor hem hetzelfde en de lezer moet zelf bepalen wie slecht en goed is. Zoals zo veel van zijn verhalen heeft ook ‘In het ravijn’ een open einde en laat Tsjechov de lezer achter met een einde zonder verder beloop.

Van der Ent geeft een economische, niet bombastische vertaling. In zijn nawoord wijst hij nog op de Bijbelse verwijzingen in de novelle; de timmerman, de slang, de vadersnaam Abramovna, een kind zonder zonde dat gedood wordt. Ze bieden allen een bepaalde, reflecterende bijbelverklaring. ‘In het ravijn’ is één van die geweldige verhalen van Tsjechov, wiens oeuvre nooit teleurstelt.

Paperback
september 2023
64 pagina’s
Uitgeverij Woord in Blik
ISBN 9789491389412
€ 17,50

***** Marguerite Duras – De minnaar

Haar autobiografische roman ‘L’Amant’ leverde de Franse schrijfster Marguerite Duras (1914-1996) in 1984 de prestigieuze Prix Goncourt op. Van het boek werden 2,4 miljoen exemplaren verkocht. Een jaar later verscheen het al in de Nederlandse vertaling van Marianne Kaas als ‘De Minnaar’. Van deze vertaling maakte Kiki Coumans gebruik voor haar nieuwe Nederlandse vertaling bij uitgeverij De Geus.

Het verhaal speelt zich af in het Frans koloniale Saigon met haar aanhoudende drukte. Een jong Europees meisje van 15 jaar is verliefd op een rijke Chinees, die zit opgesloten in zijn eigen tradities en cultuur. Het meisje dient de verboden te overmeesteren, want niet alleen haar eigen familie, maar ook de vader van haar Chinese minnaar en de koloniale samenleving – die geen liefdesrelaties tussen Chinezen en Europeanen toestaat – vormen een belemmering.

In ‘De minnaar’ betoont Duras de twijfel bij de zoektocht naar zichzelf en het verkrijgen van de eigen persoonlijkheid. De stiltes, de suggestie, het overschrijden van grenzen, de band tussen hartstocht en pijn en het heen en weer bewegen tussen verleden en heden  zorgen voor de aantrekkingskracht van de roman. Het voorwoord is van Connie Palmen en achterin is nog een verantwoording voor de vooroordelen in het boek die destijds gangbaar waren.

Paperback
oktober 2023
96 pagina’s
Uitgeverij De Geus
ISBN 9789044548792
€ 14,00

***** Delaf – Guust; Flater slaat weer toe!

Het laatste, oorspronkelijke stripavontuur van ‘Guust’ dateert uit 1996, één jaar voor de dood van de Belgische bedenker en tekenaar André Franquin (1924-1997). ‘Guust’ is de Nederlandstalige versie van het Franstalige, Belgische stripblad ‘Gaston’. De titelfiguur Guust Flater – in Frans genaamd Gaston Lagaffe – ontstond in 1957 op verzoek van de Belgische scenarist Yvan Delporte (1928-2007), die een figuur zocht bij de rubrieken in het Franstalige, Belgische tijdschrift ‘Spirou’ (in het Nederlands vertaald als ‘Robbedoes’).

De illustraties mondden uiteindelijk uit in een gagstripreeks. Een gag is een korte strip van enkele plaatjes of hooguit één of enkele pagina’s, waarin een grap visueel wordt uitgewerkt. Het eerste album van de antiheld Guust verscheen in 1960 – alleen in het Frans – bij uitgeverij Dupuis. Franquin zelf had echter weinig tijd om zich over Guust te ontfermen en trok de Belgische tekenaar Jidéhem (1935-2017) aan om de reeks mee te tekenen. Uiteindelijk nam Franquin het hele werk over.

Na de dood van Franquin in 1997 verschenen verschillende heruitgaven van ‘Guust’. Dupuis wilde een nieuw album uitbrengen, getekend en geschreven door de Canadees Marc Delafontaine (Delaf), maar de dochter van Franquin verzette zich tegen een nieuw album, omdat haar vader niet zou hebben gewild dat ‘Guust’ na zijn dood werd voortgezet. In mei 2023 volgde een uitspraak via een bemiddelingsprocedure en maakte Dupuis zijn hernieuwde voornemen bekend om de reeks te herlanceren. In oktober 2023 verscheen nu de hardcover van album 21 ‘Flater slaat weer toe!’.

‘Guust’ speelt zich af op de redactie van het stripblad ‘Robbedoes’ waar Guust werkt als postsorteerder. Erg serieus neemt hij zijn werk niet; een groot deel van de dag slaapt hij en als hij toch wakker is, zet hij de boel op stelten met allerlei experimenten. Vaak leiden die tot totale wanboel; zijn uitvindingen exploderen of de redactie loopt onder water.

In ‘Flater slaat weer toe!’ komen alle bekende hoofdfiguren weer voorbij. Guusts baas Pruimpit, Kwabbernoot keert even terug als Pruimpit door Guusts streken overspannen raakt, agent Vondelaar, de rijke zakenman Demesmaeker en natuurlijk juffrouw Jannie. Evenwel verschijnt in ‘Flater slaat weer toe!’ op de laatste tien pagina’s een avontuurlijk element als Franquins tekeningen per ongeluk gestolen worden en de redactie met de handen in het haar zit.

Softcover
november 2023
Uitgeverij Dupuis
ISBN 9789031440184
46 pagina’s
€ 9,99

**** Marini – Adelaars van Rome; 6. Zesde boek VI

‘De adelaars van Rome’ – in het Frans ‘Les Aigles de Rome’ – is een Frans-Belgische stripreeks van tekenaar en schrijver Enrico Marini (1969). Het eerste album verscheen in 2007 in het Frans en werd een jaar later in de Nederlandse vertaling uitgebracht. Het laatste, vijfde album dateert alweer van 2016 en nu is er na een afwezigheid van zeven jaren een ‘Zesde boek VI’.

Na de Romeinse nederlaag in Germania in het vijfde boek, begint het zesde boek in 14 na Chr. na de dood van keizer Augustus. Tiberius is aangewezen als zijn opvolger om over Rome te heersen. De Germaanse veldheer Arminius droomt ervan om Rome te onderwerpen aan het gezag van zijn Germaanse volk, de Cherusken. Zijn bloedbroeder en jeugdvriend uit Rome Marcus heeft gebroken met Arminius, omdat hij hem verraad aan Rome verwijt. Marcus heeft maar één streven en dat is het vinden van zijn zoon, die door de Germanen gevangen is genomen.

Het zesde boek van ‘Adelaars van Rome’ is weer een deel vol avontuur. Marini trakteert opnieuw op een episch verhaal vol gevechtsscènes en sensualiteit. De tekenstijl en inkleuring sluiten fraai aan bij de andere delen die ook door Marini werden getekend. Hopelijk is het niet weer zeven jaren wachten op het volgende deel.

Softcover
november 2023
Uitgeverij Dargaud
ISBN 9789085587125
88 pagina’s
€ 11,99