*****
© Ben van Duin/Marco Borggreve
Utrecht, 21 juli 2023

USC viert jubileum met overweldigend project

Ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van het Utrechtsch Studenten Concert presenteert het studentensymfonieorkest een bijzondere uitvoering van de opera ‘Doctor Atomic’ van John Adams in de indrukwekkende Werkspoorkathedraal van Utrecht.

Het Utrechtsch Studenten Concert (USC) vierde in 1998 zijn 195-jarig bestaan met een prestigieuze voorstelling van ‘Thijl’ op vliegbasis Soesterberg. Daarmee was het USC het eerste amateurgezelschap ooit dat werd genomineerd voor een International Opera Award. Nu het USC dit jaar 200 jaar bestaat komt de uitdaging om deze prestatie te overtreffen. Het initiatief voor een nieuwe productie van ‘Doctor Atomic’ van John Adams ontstond tijdens de corona-epidemie, maar blijkt nu opvallend actueel; niet alleen vanwege de recente film ‘Oppenheimer’, maar ook nu het gebruik van kernwapens gevaarlijk dichterbij is vanwege de oorlog in Oekraïne.

‘Doctor Atomic’ (2005, San Francisco) beleefde zijn Nederlandse première in 2007 bij DNO en verscheen in 2018 nog in een studio-registratie op CD. De opera beschrijft de spanning op de testplaats voor kernproeven Los Alamos in 1945 gedurende de drie weken voor de detonatie van de eerste atoombom. De hoofdpersoon is Julius Robert Oppenheimer, de natuurkundige die hielp bij de ontwikkeling van de eerste kernwapens. Zijn ambivalentie tussen zijn vrees en eerbied voor de bom wordt bij USC vocaal en acterend uitstekend geschetst door de bariton Quirijn de Lang. Wat een genot om hem weer eens in Nederland op het toneel te bewonderen! Kippenvel krijg je bij zijn neobarokaria aan het einde van de eerste akte. Generaal Groves heeft de technische leiding over de testplaats en is militair verantwoordelijk. De Letse bas-bariton Agris Hartmanis toont diens grimmigheid en arrogantie met kernachtige stem.

Ook de morele, ethische geluiden op de testplaats worden karaktervol geportretteerd. Zo betoogt de natuurkundige Robert Wilson – de fraai lyrische tenor Lucas van Lierop – over de sociale implicaties van de bom. Zijn collega natuurkundige Edward Teller – goed stug weergeven door de bas Bart Driessen – voorspelt op basis van zijn berekeningen een gigantische explosie. De meteoroloog Jack Hubbard alarmeert over het slechte weer en het gevaar dat het radioactieve materiaal zich daardoor kilometers ver kan verspreiden. De bas-bariton Nanco de Vries is uitstekend in diens weifeling. De arts James Nolan – door tenor Jeroen de Vaal vol spanning vertolkt – waarschuwt voor de gestel van het team en voor de gevolgen van het plutonium voor het menselijke lichaam.

De partij van Oppenheimers echtgenote had Adams geschreven voor de mezzo’s Lorraine Hunt Lieberson en Kristine Jepson, beiden inmiddels overleden. In deze nieuwe productie is Kitty Oppenheimer echter een geest, de goede innerlijke stem van Oppenheimer zelf. De sopraan Jeannette van Schaik is een bevlogen Kitty en haar hoge Cs in de finale zijn indrukwekkend. Het kindermeisje Pasqualita is hier Kitty’s negatieve tegenpool en de Japanse mezzo Maria Koshiishi vertolkt haar dreigend en spookachtig.

Het USC pakt met ‘Doctor Atomic’ opnieuw grootschalig uit. De imposante Werkspoorkathedraal werkt schitterend als decor voor de atoomtestplaats. De hoofdpersonen werken in een sterke personenregie van Wim Trompert rondom een komvormige krater van zand aan de bom en haar behuizing (decorontwerp van Eric Goossens). De audio- en visuele effecten zijn overweldigend. Het lichtontwerp van Cor van den Brink werkt na het invallen van de duisternis sfeervol en de klanken van geluidsontwerper Jan Panis zijn in de ruimte zinderend, bonzend, kloppend en fysiek voelbaar. Het aftellen, de detonatie van de bom is spannend en alles is een organische geheel.

De orkestleden van het USC en het Utrechts studentenkamerkoor Utrechtse Studenten Cantorij zijn uiterst geconcentreerd en tellen zich suf aan de partijen van Adams. Onder muzikale leiding van dirigent Bas Pollard – energiek en attent naar solisten, koor en orkest – spelen en zingen zij nauwkeurig en bevlogen. Felicitaties voor het jubileum en hulde voor dit bijzondere project!