***** Laura Van Hasselt – Geld, geloof en goede vrienden

Piet van Eeghen (1816-1889) was een 19e-eeuwse bankier, kunstverzamelaar en filantroop, die een cruciale rol speelde bij de modernisering van Amsterdam in de 19e eeuw. In de geschiedschrijving van Amsterdam is Van Eeghen echter tot nu toe onderbelicht gebleven. Daaraan komt nu een einde met het boek ‘Geld, geloof en goede vrienden; Piet van Eeghen en de metamorfose van Amsterdam 1816-1889’ van docente geschiedenis aan de UvA Laura van Hasselt (1974).

Piet van Eeghen wilde de wereld verbeteren en dankzij zijn vermogen, een diepgeworteld geloof en veel invloedrijke vrienden lukte hem dat voor een groot deel. Zo was zijn eerste burgerinitiatief de Vereeniging voor Ziekenverpleging waaruit het Prinsengrachtziekenhuis zou voortkomen. Vervolgens was hij in Amsterdam financier van de Vereeniging tot Opbeuring van Boetvaardige Gevallende Vrouwen (een opvanghuis voor prostituees), oprichter van de Vereeniging ten Behoeve van Arbeidersklasse (de eerste woningbouwvereniging van Nederland), oprichter en voorzitter van het bestuur voor de bouw van het Vondelpark en initiatiefnemer van de totstandkoming van het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum.

In ‘Geld, geloof en goede vrienden’ onderzoekt Laura van Hasselt een aantal vraagstukken rondom Van Eeghen. Hoe kwam deze Amsterdamse koopman tot zoveel sociale daden? Wat waren zijn belangrijkste motieven? Hoe wist hij ze tot stand te brengen? Welke rol speelden zijn geloof en zijn privéleven daarbij? Wat is de betekenis geweest van de maatschappelijke projecten van Van Eeghen voor de stad Amsterdam?

Van Hasselt behandelt de vragen in chronologisch-thematisch opgebouwde hoofdstukken. Het boek is geen klassieke biografie, maar een vorm van stadsgeschiedenis waarin het perspectief van Van Eeghen centraal staat. Van Eeghen was niet alleen een uitstekend netwerker, maar was ook bereid om in ieder burgerinitiatief veel tijd en geld te investeren. Hij was initiator, bestuurder, fondsenwerver en hoofdsponsor tegelijk. Het boek belicht ook de verhouding tussen burgerinitiatief en stadsbestuur. Formeel had Van Eeghen geen enkele functie in het stadsbestuur, dat in die tijd overigens weinig ondernam voor zijn inwoners. Keer op keer nam Van Eeghen als particulier taken op zich die het stadsbestuur liet liggen.

Met ‘Geld, geloof en goede vrienden’ haalt Laura van Hasselt de Amsterdamse filantroop Piet van Eeghen uit de schaduw. Archieven, brieven, literatuur, jaarverslagen, notulen zijn door haar uiterst zorgvuldig onderzocht en de bevindingen worden verantwoord in ruim 30 pagina’s eindnoten. Het boek geeft een fascinerend beeld van een spannende tijd en is een indrukwekkend portret van een bijzondere Amsterdammer. Een man die achter de schermen de motor was achter diverse belangrijke bouwprojecten in de 19e eeuw waarvan de resultaten nog altijd zichtbaar zijn.

Hardcover
januari 2023
306 pagina’s
Uitgeverij Balans
ISBN 9789463822473
€ 27,50

***** Friedrich Nietzsche – Dat alles ben ik

In het Duitse taalgebied hebben de gedichten van de Duitse filosoof en schrijver Friedrich Nietzsche (1844-1900) de afgelopen jaren steeds meer aandacht gekregen. Zijn gedichten zijn nu vertaald, gebundeld en toegelicht door Ard Posthuma (1942) in ‘Dat alles ben ik’. De bundel bevat nagenoeg alle gedichten die Nietzsche voor publicatie geschikt achtte, aangevuld met enkele gedichten uit zijn nalatenschap. Van de talrijke gedichten waar meerdere versies van bestaan gaf Posthuma in de meeste gevallen de voorkeur aan de laatste versie. De gedichten worden chronologische en tweetalig gepresenteerd met naast de Nederlandse vertaling en het oorspronkelijke Duits tevens het toegevoegde commentaar.

Nietzsches gedichten zijn spannend, uitdagend, origineel en virtuoos. In zijn poëzie spreekt hij de lezer voortdurend aan, alsof het om een brief, een college of een preek gaat. Bovendien treedt hij binnen de wereld van de tekst ook in dialoog met zichzelf. De poëzie van Nietzsche is een stemmenspel. Dat verklaart wellicht waarom de dichter zoveel aandacht besteedde aan typografie. De gedichten zijn bijna muzikaal en werden dan ook door componisten als Schönberg en Mahler getoonzet. Nietzsches beroemdste gedicht “O mens!” gebruikte Mahler voor zijn Derde Symfonie.

Toegankelijk zijn de gedichten van Nietzsche niet. Ze bevatten veel verwijzingen, Bijbelse toespelingen, zinspelingen op personen en gebeurtenissen uit zijn eigen leven, citaten of parafrases uit eerdere poëzie van hemzelf of anderen en dwarsverbanden met zijn filosofische oeuvre. Hierbij helpt het commentaar van Posthuma de lezer om greep op de gedichten te krijgen en de gedichten te koppelen aan Nietzsches gedachtewereld.

Er is een inleiding van dichter-classicus Piet Gerbrandy (1958), die aandacht besteedt aan de publicatiegeschiedenis, de compositorische elementen en de erkentelijkheid aan de Griekse en Latijnse literatuur. Tevens zijn er essays van de hoogleraren filosofie Martine Prange (1969) en Mariëtte Willemsen (1960), die de poëzie in de context van Nietzsches filosofie plaatsen. Een overweldigende en belangrijke uitgave!

Paperback
januari 2022
312 pagina’s
Historische Uitgeverij Groningen
ISBN 9789065540942
€ 40,00

***** Aristoteles – Ethica Nicomachea

‘Ethica Nicomachea’ is één van de belangrijke werken die van de Griekse filosoof Aristoteles (384-322 voor Chr.) is overgeleverd. Door de geschiedenis heen heeft het grote invloed gehad op filosofen, geleerden, kerkvaders, politici en schrijvers. Eeuwenlang was het de autoriteit op het gebied van de ethiek. De tekst van ‘Ethica Nicomachea’ is doorgegeven in zo’n 100 handschriften. Tot 1997 bestond van het werk slechts één vertaling in het Nederlands, die echter in haar taalgebruik verouderd was, terwijl bovendien onderzoek nieuwe inzichten heeft geboden. In 1997 verscheen een Nederlandse vertaling van ‘Ethica Nicomachea’ van Charles Hupperts en Bartel Poortman, antiek filosofen van de UvA. Zij gebruikten als basistekst voor hun vertaling de derde druk van een kritische, Griekstalige editie van Franz Susemihl uit 1912. Hun vertaling is nu bij uitgeverij Daemon aan de zesde druk toe.

‘Ethica Nicomachea’ is geschreven als een werktekst, die Aristoteles mogelijk als basis voor zijn colleges gebruikte. Het is een wetenschappelijke tekst en de stijl van Aristoteles is kort en bondig, zonder literaire pretenties. Centraal in het werk staat de vraag hoe de mens gelukkig kan worden. Naar aanleiding daarvan analyseert Aristoteles met precisie het menselijke gedrag, het menselijke karakter en zijn intellectuele vermogens. Bovendien ontleedt hij begrippen als deugd, moed, gematigdheid, rechtvaardigheid, losbandigheid, gierigheid, verwaandheid, opvliegendheid, zelfbeheersing, genot en vriendschap. Aristoteles toont dat er op het gebied van de ethiek geen eenduidige voorschriften zijn. Elke ethische theorie dient uit te gaan van de menselijke natuur en de manier waarop mensen zich in alledaagse situaties gedragen.

Om het lezen te vergemakkelijken hebben de vertalers elk boek en elk hoofdstuk van een titel voorzien, die in de oorspronkelijke tekst ontbreekt. Er gaat een interessante inleiding aan vooraf over het leven en werk van Aristoteles, diens filosofie en de ethica in de Oudheid en die van Aristoteles in het bijzonder. Tevens zijn er 100 pagina’s met verklarende aantekeningen. ‘Ethica Nicomachea’ geeft een uiterst waardevol inzicht in de manier van denken en handelen van de mens van meer dan tweeduizend jaar geleden en de behandelde onderwerpen zijn ook voor de mensen van nu nog aantrekkelijk. Dankzij deze uitgave blijft ‘Ethica Nicomachea’ in het Nederlands beschikbaar.

Paperback
januari 2023
416 pagina’s
Uitgeverij Damon Vof
ISBN 9789463403436
€ 24,90

***** Nils Büttner – Vermeer

De schilderijententoonstelling van Johannes Vermeer (1632-1675) in het Rijksmuseum momenteel is een enorm succes. Nooit eerder waren er zo veel (27) werken van de Delftse schilder bijeengebracht. Men bewondert tot op de dag van vandaag het vermogen waarmee Vermeer op subtiele wijze allerlei vormen van licht wist om te zetten in schilderkunst en waardeert zijn welhaast mystiek-magisch overkomende gesloten composities.

De Duitse hoogleraar middeleeuwse en moderne kunstgeschiedenis Nils Büttner (1967) is gespecialiseerd in de Duitse en Nederlandse vroege kunst- en cultuurgeschiedenis. Bij uitgeverij Meulenhoff verschenen reeds Nederlandse vertalingen van zijn boeken over Jeroen Bosch (2016), Rubens (2017), Bruegel (2019) en Rembrandt (2019) en nu is in deze serie de Nederlandse vertaling van zijn boek ‘Vermeer’ uit 2010 als ‘Vermeer; de schilder die de tijd stilzet’ uitgebracht.

‘Vermeer’ is volgens Büttner bedoeld als inleiding. In het boek staan de schilderijen zelf centraal en zijn alle werken van Vermeer in kleur afgebeeld. Büttner bespreekt ze niet chronologisch, maar thematisch. Naast de omstandigheden rond het ontstaan, de relaties tussen de verschillende schilderijen en hun onderlinge afhankelijkheid komt tevens de historische, sociale en economische context aan de orde. Ook vertelt Büttner over de verhalen die op de schilderijen worden verbeeld. Hij laat zien dat de hedendaagse experts het niet altijd makkelijk hebben met de dubbelzinnigheden van de schilderijen, want de werken bieden een diversiteit aan interpretatiemogelijkheden.

Büttner spreekt over 36 schilderijen van Vermeer, die in 2010 bekend waren. Het schilderij ‘Sint Praxedis’ is in het boek niet afgedrukt en wordt door Büttner ook niet besproken. Experts zijn kritisch over de toeschrijving van dit werk aan Vermeer. ‘Het meisje met de fluit’ is wel in het boek afgebeeld, maar wordt door Büttner ook niet behandeld. Onderzoek door de National Gallery of Art in Washington stelde in 2022 dat dit werk niet van Vermeer is, maar het Rijksmuseum houdt vol dat het hier wel om een echte Vermeer handelt.

Büttner geeft een heldere analyse van Vermeers schilderkunst. ‘Vermeer’ is een informatief, leerzaam, goed opgebouwd en leesbaar boek en is zowel een uitstekende introductie voor de bezoekers aan de tentoonstelling in het Rijksmuseum als een compensatie voor hen die geen toegangskaarten konden bemachtigen.

Hardcover
januari 2023
178 pagina’s
Uitgeverij Meulenhoff
ISBN 9789029097000
€ 20,99

**** Augustin Popescu & Nicolas Jarry – De Meester-Inquisiteurs; 11. Zakariël

De Franse scenarist Olivier Peru en zijn landgenoot en tekenaar Pierre-Denis Goux lanceerden in 2016 een Middeleeuwse fantasyreeks ‘De Meester-Inquisiteurs’, waarin de  meester-inquisiteurs de orde proberen te handhaven. Vanaf deel 2 verbond de Franse scenarist Nicolas Jarry al zijn vertellingen aan de reeks en voor deel 3 illustreerde de Roemeense tekenaar Augustin Popescu reeds de strip. Samen zorgen zij nu voor deel 11 ‘Zakariël’.

In ‘Zakariël’ ziet de rechter Adraël in een droom dat zijn door hem gedode dochter Assinya is gereïncarneerd en ontvoerd. Daarom vraagt hij de elf Alwënn om haar vroegere gezel en meester-inquisiteur Zakariël te overtuigen om zijn dochter te vinden. Zakariël en Alwënn ontdekken dat een machtige orksclan Assinya wil gebruiken om de wereldrivier te controleren en zo weer greep te krijgen op Oscitanië. Het meisje beschikt namelijk over een immense kracht, maar is zich daarvan zelf nog niet bewust. ‘Zakariël’ is het toneel van vlammende gevechten en onverwachte ontmoetingen. De inkleuring is van Digikore Studios en de vertaling van Dieter Van Tilburgh.

februari 2023
Uitgeverij Daedalus
ISBN
56 pagina’s
€ 10,95 (softcover) / € 21,95 (hardcover)