***
© Valentin Bianchi
Luik, 7 maart 2023

‘Hamlet’ te Luik: “to be or not to be?”

Claudius wordt gekroond tot koning van Denemarken nadat hij zijn broer heeft vermoord en met diens weduwe Gertrude trouwt. De vermoorde koning was de vader van Hamlet, aan wie zijn vaders geest verschijnt en hem opdracht geeft zijn moord te wreken.

Hamlet houdt van Ophélie, maar verneemt dat haar vader medeplichtig is aan de moord op zijn vader. Bijgevolg wijst de prins Ophélie af, waardoor zij haar verstand verliest en verdrinkt. Ten slotte doodt Hamlet Claudius en bestijgt hij de troon, ontroostbaar omdat hij degene van wie hij hield heeft verloren.

‘Hamlet’ is de bekendste tragedie van William Shakespeare. De Franse librettisten Jules Barbier en Michel Carré bewerkten het toneelstuk voor de Franse componist Ambroise Thomas (1811-1896) tot de opera ‘Hamlet’ (1868) en zij veroorloofden zich een aantal vrijheden. Het was immers delicaat om in die tijd onderwerpen als koningsmoord en monarchie te behandelen. Frankrijk was ondergedompeld in een klimaat van spanning tussen bonapartisten, republikeinen en royalisten en het land was in de nasleep van drastische regimewisselingen en de staatsgreep van Napoleon III.

Daarom werd het politieke discours van het verhaal vereenvoudigd uit vrees voor de censuurcommissie en om geen spanningen op te wekken. Binnen het politiek fresco van het toneelstuk ontwikkelden de librettisten de sentimentele intrige, passend bij de passies van de romantische periode. Sommige filosofische tirades werden vervangen door amoureuze zorgen en angsten. En uiteraard vinden we bij Ambroise Thomas een happy end.

Op Shakespeares ‘Hamlet’ zijn talrijke toneelstukken, balletten, films en maar liefst zo’n 40 opera’s gebaseerd. Als een hybride van toneel, film en opera presenteert de Franse regisseur Cyril Teste de opera ‘Hamlet’ bij de Koninklijke Waalse Opera te Luik in een co-productie met onder andere de Opéra Comique van Parijs. Er zijn continue camera’s als hulpmiddelen, die beelden op schermen projecteren en regieassistenten, die constant op het toneel objecten verschuiven. Dit leidt af van het verhaal, meer dan dat het drama erdoor wordt versterkt. Door de projectie wordt de focus van de handeling op het toneel verlegd naar het beeldscherm, weg van de tragedie. Teste wil intimiteit creëren, maar bereikt het tegenovergestelde. Het wordt alles tamelijk zakelijk. Daarnaast is de personenregie te statisch om voor spanning te zorgen. Dit zijn operaregisseurs die denken origineel, vernieuwend en bijzonder bezig te zijn, maar in feite hebben we film, projectie en camera’s in opera nu al honderden malen gezien.

In deze regie proberen de zangers zich staande te houden. De Belgische bariton Lionel Lhote portretteert alle facetten van de getraumatiseerde koningszoon, nu eens met gevoileerde pianissimo tonen, dan weer met declamatoire frasen en volle, brede en open forte klanken. Niet alleen vocaal maar ook als acteur weet hij te boeien. Zijn landgenote en sopraan Jodie Devos klinkt werkelijk jeugdig als Ophélie en met haar heldere en oprechte klank vertolkt zij de onschuldige en in de steek gelaten geliefde uitstekend. De rol van Claudius is uitmuntend bezet door de Franse bas Nicolas Testé en zijn landgenote en mezzo Béatrice Uria Monzon – 30 jaar geleden als Carmen successen vierend in de L’Opéra van Parijs – produceert onverstaanbare klanken met geknepen stem.

De Franse dirigent Guillaume Tourniaire leidt solisten, koor en het Orkest van de Koninklijke Waalse Opera door de partituur met betrekkelijk slepende tempi. Een eervolle vermelding voor de saxofonist, die in het pantomine van de tweede akte op het toneel speelt. Thomas was waarschijnlijk de eerste operacomponist die de saxofoon – uitgevonden door zijn Belgische vriend Adolphe Sax (1814-1894) – in een opera gebruikte. Thomas die overigens zelf was op 28 januari 1894 op 82-jarige leeftijd bij de 100ste Luikse voorstelling van ‘Hamlet’ aanwezig was.

Voor de laatste uitvoering van ‘Hamlet’ in Luik dient men terug te gaan naar 1960. Nu ruim 60 jaren later is de nieuwe enscenering van de opera helaas geen succes. Wellicht reden voor de Koninklijke Waalse Opera om snel weer een nieuwe productie van dit fraaie werk op het programma te zetten op het niveau dat men van hen gewend is.