1.
De opera ‘La Clemenza di Tito’ van Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791) was een korte termijn opdracht ter gelegenheid van de kroning van Leopold II als koning van Bohemen en Mozart werkte tegelijkertijd – in zijn laatste levensjaar – ook nog aan ‘Die Zauberflöte’ en zijn Requiem. Derhalve liet hij de recitatieven van ‘La Clemenza di Tito’ over aan zijn leerling Franz Xaver Süssmayr.
‘La Clemenza di Tito’ beleefde zijn wereldpremière in 1791 in Praag. Het verhaal gaat over een complot tegen de menslievende keizer Tito, die uiteindelijk aan de samenzweerders genade schenkt. Mozarts muziek is – door de krappe werkperiode – economisch te noemen; de aria’s zijn bescheiden, de koren eenkleurig en de orkestratie transparant.
Tweehonderd jaren na de wereldpremière werd in maart 1993 een studio-opname van ‘La Clemenza di Tito’ gemaakt in de Grosse Kirche Altstetten te Zürich. Het zou de laatste opera-opname zijn van de Slowaakse sopraan Lucia Popp, voordat zij acht maanden later overleed aan een hersentumor. Popp was inmiddels uitgegroeid van een soubrette tot een warme, lyrische sopraan. Haar portrettering van Vitellia is vol leven; de wraak, liefde, schuld en de zorgen gelooft men haar onmiddellijk. Vocaal is zij de beste Vitellia in de studio. Philip Langridge schildert Tito uitstekend, ook al verliest hij in de hoogte aan resonansen. Ann Murray geeft een uitstekende schets van de twijfel, trouw en verliefdheid van Sesto en vocaal is zij zuiverder en meer beheerst dan in latere jaren. Ook de overige rollen zijn passend bezet met Ruth Ziesak als Servilia, Delores Ziegler als Annio en László Polgár als Publio.
Dirigent Nikolaus Harnoncourt geeft een uiterst levendige en frisse lezing van de partituur met interessante tempi. Het Chor und Orchester der Oper Zürich speelt eersteklas. Er zijn discrete coupures in de recitatieven van Süssmayer. Een opname zonder zwakke schakel in de bezetting en een spannende lezing van Harnoncourt; Derhalve de eerste keuze voor een studio-opname van ‘La Clemenza di Tito’.
Warner 0825646883080 (2CDs) 2:08:17
2.
Voor de eerste stereo studio-opname van ‘La Clemenza di Tito’ had het label Decca in mei en juni 1967 een internationaal team bijeengebracht in de Sofiensaal van Wenen. De Oostenrijkse tenor Werner Krenn is een lyrische en nette Tito. De Italiaanse sopraan Maria Casula zingt heerlijk vol en fel als Vitellia en de klank doet denken aan Christa Ludwig. Haar “Vengo … aspettate … Sesto!…” in de eerste akte is heftig. Teresa Berganza zou de rol van Sesto elf jaren later bij Karl Böhm opnieuw zingen en haar frisse, fluwelen toon past uitstekend bij de jonge patriciër en vriend van Tito. Lucia Popp was ’s werelds mooiste Servilia en Brigitte Fassbaender is lekker “butch” als Annio. Fassbaender vreet Popp bijna op in “Ah, perdona al primo affetto”.
De Joods-Hongaarse dirigent István Kertész was tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken en het grootste deel van zijn familie werd in Auschwitz vermoord. In 1948 maakte hij zijn debuut als dirigent met een Mozart-programma en als GMD in Augsburg verdiende hij zijn reputatie als Mozart-specialist. Zijn lezing van ‘La Clemenza di Tito’ met de Wiener Philharmoniker is dramatisch en spannend. Een opname met grote persoonlijkheden, maar met enorme coupures in de recitatieven.
Decca Classic Opera Series 475 7030 (2CDs) 2:01:11 (56.01/65.10)
3.
Philips nam ‘La Clemenza di Tito’ in juli 1976 in de Watford Town Hall op, wellicht naar aanleiding van de productie van regisseur Anthony Besch, die midden jaren zeventig in het Royal Opera House Covent Garden van Londen speelde.
De Welshe tenor Stuart Burrows werd aangetrokken voor de titelpartij en heeft voor Tito een uitstekend jugendlich-heldisch geluid en geeft een keizerlijk portret. De beste Tito op CD! Janet Baker is een vuurvretende Vitellia, maar de partij ligt te hoog voor haar, waardoor zij vaak onzuiver is. Het Italiaans van Yvonne Minton is met een Engelse aardappel aangezet, maar haar portret van Sesto is gedifferentieerd en geloofwaardig. Lucia Popp was nog altijd ’s werelds mooiste Servilia en Frederica von Stade is een overtuigende Annio.
Dirigent Sir Colin Davis en het Chorus en Orchestra van het Royal Opera House vieren Mozart met ingetogen schoonheid. Ook hier zijn recitatieven geschrapt, maar in mindere mate dan bij Kertész.
Philips Mozart Edition 422 544-2 (2CDs) 2:07:41 (62.41/65.00)
4.
Deze studio-opname van ‘La Clemenza di Tito’ was één van de laatste opnamen die Karl Böhm maakte. Ten tijde van deze registratie in januari en maart 1979 in de Lukaskirche van Dresden was de Oostenrijkse dirigent inmiddels 84 jaar. Om hem heen bijna enkel Duitstalige zangers, maar niet zonder deficiënties.
De tenor Peter Schreier is een enigszins monochrome Tito en de sopraan Júlia Várady zingt Vitellia met egale stem, maar onrustig vibrato. Teresa Berganza was nog steeds de beste Sesto van dat moment, maar haar interpretatie op de opname onder leiding van Kertész was spontaner. Edith Mathis is een mooie Servilia, ook al is de hoogte in “S’altro che lagrime” geknepen. Publio is luxe bezet met de bas-bariton Theo Adam. Marga Schiml als Annio heeft eveneens een onrustig vibrato en weinig glans in de hoogte. Böhmhoudt deDresdner Staatskapelle en Leipziger Rundfunkchor vooral licht en transparant. Er zijn minieme coupures in de recitatieven.
DG 429 878-2 (2CDs) 2:20:12
5.
Deze opname van ‘La Clemenza di Tito’ kwam tot stand in august 2002 in de Maria Minor Kerk te Utrecht. Er stonden geen wereldberoemde sterren, maar Nederlanders die goed en consistent zingen in een levendige uitvoering.
De Nederlandse tenor André Post vertolkt de menslievende Tito met honingzoete stem en is uiterst overtuigend in de recitatieven. De Vitellia van Claudia Patacca is mooi en opvallend licht gezongen en dat maakt het verschil met Annio en Servilia niet helemaal evident. Cécile van de Sant is een fantastische Sesto met een egale mezzo, strakke coloraturen en gedifferentieerde karakterschets. Indrukwekkend! Francine van der Heyden is een prachtige Servilia, die soms doet denken aan Lucia Popp. De Schotse mezzo Nicola Wemyss is een prima Annio en Marc Pantus een aangename Publio.
De dirigent is de Amerikaan Jed Wentz, die al sinds 1985 in Nederland werkzaam was. Hij neemt in ‘La Clemenza di Tito’ weloverwogen, kordate tempi en de ouverture is energiek. Zijn eigen ensemble Musica ad Rhenum klinkt intiem en het Vocaal Ensemble Coqu fris. De recitatieven worden begeleid door een klavecimbel in plaats van een fortepiano. De recitatieven zijn volledig en worden expressief vertolkt. Een plek in de top vijf eerlijk verdiend!
Brilliant Classics 99736 (2CDs) 2:21:10 (68.17/72.53)
Bonus:
De Nederlandse sopraan Cristina Deutekom trad op in vijf opera’s van Mozart. De partij van Vitellia in ‘La Clemenza di Tito’ zong zij op 5 juni 1980 in een concertante uitvoering in het Grand Théatre van Genève. Ruim een half uur met hoogtepunten hieruit werd uitgebracht door het label Gala. Deutekom was gewoonweg ’s werelds beste Vitellia. Nu eens fel, dan weer liefhebbend; altijd verstaanbaar, loepzuiver en met fantastische fraseringen en strakke coloraturen. Alles wat een Mozart-zangeres dient te hebben.
Deutekom was omringd door zangers uit de Duitse provincie. De mezzosopranen Ute Trekel-Burckhardt als Sesto en Ruthild Engert-Ely als Annio zijn allebei zeer onzuiver en de bas Erich Knodt is te horen als een wollige Publio in terzetten uit beide akten. De Weense dirigent Theodor Guschlbauer was een echte operadirigent en hij laat het Orchestre de la Suisse-Romande sprankelen.
Gala GL 100.584 (2CDs)