*****
© Jörg Landsberg
Osnabrück, 29 april 2017

Osnabrück ontdekt ‘Das Lied der Nacht’ van Hans Gál

Theater Osnabrück brengt de opera ‘Das Lied der Nacht’ van componist Hans Gál voor het eerst na 87 jaren weer op het toneel. Het werk wordt door het Duitse operahuis verwelkomd met een muzikaal en scenisch prachtige productie.

De opera’s van de Weense componist Hans Gál (1890-1987) zijn sinds 1933 in de vergetelheid geraakt. De teksten van zijn vier “entartete” opera’s werden geschreven door Karl Michael von Levetzow (1871-1945), die in 1945 in Moravia in politieke problemen kwam, door het Rode Leger werd gearresteerd en op 6 oktober 1945 stierf in de gevangenis van Mírov vermoedelijk na mishandeling door een bewaker. Zelf vluchtte de Joodse Gál na de Anschluss van Oostenrijk op 13 maart 1938 naar Edinburgh, maar zijn zus Edith en zijn tante – de bekende sopraan Jenny Fleischer-Alt – pleegden op 7 april 1942 in Weimar zelfmoord uit angst voor deportatie. Na al deze rampspoed zou Gál nooit meer opera’s componeren.

Onze tijd ziet een herleefde interesse in de composities van Gál met uitvoeringen en opnamen van vooral zijn orkestrale en kamermuzikale werken. Daarbij komt nu de eerste herneming sinds 1930 van zijn derde opera ‘Das Lied der Nacht’ door het Theater Osnabrück. De opera beleefde op 24 april 1926 zijn wereldpremière in Breslau en werd tot en met 1930 nog gespeeld in Düsseldorf, Königsberg en Graz. ‘Das Lied der Nacht’ is een dramatische ballade, die lijkt op het verhaal van ‘Turandot’, wiens wereldpremière overigens één dag na de oeropvoering van Gáls opera plaatsvond. Prinses Lianora van Sicilië dient te trouwen om het volk een opvolger van haar overleden vader te geven. Lianora wil echter liever naar het klooster en haar tante – de versteende Abdisvorstin – raadt haar aan naar de nacht te luisteren. Elke nacht klinkt het lied van een Naamloze zanger. Als haar neef Tancred met geweld bij Lianora inbreekt om haar hand te winnen, wordt zij gered door deze gemaskerde zanger. Als zij hem de volgende dag aan haar volk presenteert, ontpopt hij zich niet als haar droomman, maar als haar eenvoudige bootsman Ciullio. Wanneer Lianora haar huwelijksbelofte intrekt, pleegt hij zelfmoord en hoort zij het Lied der Liefde.

‘Das Lied der Nacht’ is een typisch product van zijn tijd. Het verhaal speelt zich af in een symboolachtig en sprookjesachtig koninkrijk, een doelloze maatschappij zonder leider. In Osnabrück geven regisseuse Mascha Pörzgen en ontwerper Frank Fellmann deze wereld weer in een doorschijnende droomruimte, waar een geraffineerde belichting zorgt voor oogstrelende sferen en fraaie overgangen. Projectie van een schip in nood op zee schetst de onrust en ondergang. Goed wordt het verhaal verteld van het onderzoek naar de menselijk psyche en het Lied van de Nacht als symbool voor de stem van het onbewuste. “Wehe denen, die sich selbst verleignen!” zingt de Abdisvorstin, alsof Levetzow sprak over zijn eigen homoseksualiteit. In de figuur van de versteende Abdisvorstin is overigens het lot van diverse vrouwen uit zijn familie terug te vinden, waaronder een non, die zich liet inmetselen en zijn overgroottante, die een huwelijksaanzoek van Goethe afwees.

Prinses Lianora wordt met lyrische gloed gezongen door de Chinese sopraan Lina Liu, al ruim vijf seizoenen de ster van Osnabrück. De talentvolle Duitse sopraan Susann Vent-Wunderlich is haar vertrouwelinge Hämone. Zij is sinds 2012 ensemblelid in Osnabrück en zou de ontwikkeling dienen te maken naar een meer dramatisch repertoire. De Duitse mezzo Gritt Gnauck is te gast in Osnabrück en zorgt met haar vertolking van de versteende Abdisvorstin – op stelten – voor het hoogtepunt van de voorstelling. De Naamloze zanger is een heldenpartij à la Bacchus in ‘Ariadne auf Naxos’ en een redder à la Lohengrin, die door de Duitse tenor Ferdinand von Bothmer als gast in Osnabrück goed wordt neergezet. De Weelse bariton Rhys Jenkins – sinds 2015 ensemblelid in Osnabück – is een heftige neef Tancred en de Braziliaanse bas José Gallisa – vanaf 2014 vast in Osnabrück – is een pensioengerechtigde Kanzler-Reichsverweser.

Dirigent Andreas Hotz (1981) is sinds 2012 Generalmusikdirektor in Osnabrück en geeft met het Osnabrücker Symphonieorchester een werkelijk voortreffelijke lezing van de partituur. Zij verklinken uitstekend de geraffineerde en complexe, maar ook levendige en heldere harmonieën, de grote melodieuze, maar ook bij tijd en wijle eenvoudige muziek van Gál. De buitengewone stemmingen en rijke uitdrukkingskleuren doen zo nu en dan denken aan ‘Die Frau ohne Schatten’ van Richard Strauss.

Eva-Fox-Gál, de dochter van de componist, gaf in Osnabrück een presentatie voorafgaande aan de voorstelling. De drieakter krijgt van het Theater Osnabrück pas een pauze na de tweede akte en die eerste twee uren eisen wel erg veel van de bezoeker. Twee pauzes zouden aangenamer zijn geweest. Deutschlandfunk Kultur nam de uitvoering op en zendt de registratie op 6 mei 2017 om 19.05 uur uit. En wellicht dat het onvolprezen label CPO de opera uitbrengt op CD. Het Theater Osnabrück speelt ‘Das Lied der Nacht’ nog op 5, 10, 12, 14, 23 en 25 mei 2017. Een ontdekking!