december 2016

Muziekjournalist Peter Sommeregger tekent de carrière van de Duitse sopraan Margarethe Siems op in de biografie ‘Wir Künstler sind andere Naturen; Das Leben der Sächsischen Hofopernsängerin Margarethe Siems’.

Margarethe Siems werd op 30 december 1879 in Breslau geboren. Zij kreeg in 1902 een contract voor zes jaren bij het Deutsche Theater van Praag en werd daarna in 1908 door de Hofoper van Dresden – de huidige Sächsische Staatsoper – geëngageerd, waar zij tot het einde van haar carrière zong. Peter Sommeregger (Wenen, 1946) heeft de loopbaan van Siems opgetekend in het boek ‘Wir Künstler sind andere Naturen; Das Leben der Sächsischen Hofopernsängerin Margarethe Siems’. Sommeregger was boekhandelaar en schreef vanaf 2005 operarecensies voor internetsites. Hij droeg ook met twee hoofdstukken bij aan het vorig jaar verschenen boekje ‘Leo Blech; Komponist-Kapellmeister-Generalmusikdirektor’.

Sommeregger had slechts beperkt toegang tot bronnen. Vele documenten en hele archieven waren in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan, waardoor de zoektocht naar details over het leven van Margarethe Siems bemoeilijkt werd. Bij de dwangevacuatie eind 1946 moest zij haar woning binnen een uur verlaten en gingen al haar privébezittingen verloren. De nalatenschap van haar laatste partner Gerda Weinholz met foto’s, documenten en liefdesbrieven boden echter een bron aan informatie. Verder citeert de schrijver veel uit recensies uit kranten.

Sommeregger zet de carrière van Margarethe Siems af tegen de hoogte- en breekpunten van de Europese cultuur; in het Praag ten tijde van de ondergaande Donaumonarchie en aan de Hofoper van Dresden. Siems trad bij de Deutsche Theater van Praag voor het eerst op als Marguerite in ‘Les Huguenots’ van Meyerbeer en maakte er in haar eerste acht maanden maar liefst acht roldebuten. Gedurende haar engagement in Dresden werkte zij mee aan drie wereldpremières van opera’s van Richard Strauss; Chrysothemis in ‘Elektra’ in 1909, de Marschallin in ‘Der Rosenkavalier’ in 1911 en Zerbinetta in ‘Ariadne auf Naxos’ in 1912 (in Stuttgart). De rol van de Marschallin bleef haar grote succes gedurende haar carrière en zij zong de partij 320 maal.

Haar privéleven spiegelt de moed van een sterke vrouw, die vanwege haar lesbische geaardheid tegen het geëigende burgerlijk bestaan besloot en de NSDAP het hoofd bood. Margarethe Siems trouwde niet, had een adoptiefdochter en bracht haar laatste jaren door met de jonge weduwe Gerda Weinholz.

‘Wir Künstler sind andere Naturen’ is een sympathiek boek en geeft een helder beeld van het karakter en de carrière van Margarethe Siems. De liefdevol geschreven biografie bevat een aantal bijzondere foto’s van de sopraan in haar glansrollen en privé. Het ontbreekt in het boek echter aan bronvermeldingen bij de feiten. Het is niet altijd duidelijk waar Sommeregger de informatie vandaan heeft en dat maakt het voor verdere studie niet mogelijk om aan de gegevens te refereren en ze te verifiëren. Daarnaast bevat het boek meer dan eens aannames en veronderstellingen. Waaruit blijkt bijvoorbeeld de ontevredenheid van Siems met de aanbiedingen van rollen in Dresden in 1910 (blz. 79)? Adequate bronvermelding zou deze biografie tot een standaardwerk hebben kunnen maken.

In het voorwoord noemt Sommeregger vier redenen waarom de zangprestaties in onze huidige tijd een dieptepunt hebben bereikt. Maar het doel van deze argumentatie in het licht van deze biografie van Margarethe Siems is onduidelijk. Over haar leest men namelijk in meerdere recensies over stemproblemen en haar carrière eindigde zelfs al op haar 45ste.

Het boek kent een aantal kleine slordigheden. Zo komt de partij van Madame Uhlich niet voor in ‘Der Schauspieldirektor’ van Mozart, maar uit de pastiche ‘Mozart und Schikaneder’ van Schneider en Taubert uit 1845. Verder wordt Marghuerite von Valois uit ‘Les Huguenots’ genoemd, wordt niet Siems’ opname van het duet uit ‘Lucia di Lammermoor’ van 1903 met Desider Aranyi vermeld en accenten veelal veronachtzaamd (‘La Bohème’, Mimì, ‘La Perle du Brésil’, ‘L’Ancêtre’, Émile Zola, Pauline Viardot-García, Sigrid Onégin, Artúr Nikisch, deze laatste bovendien nu eens Artur, dan weer Arthur genoemd). Overigens zong Margarethe Siems tijdens het Straussfeest in Den Haag de rol van Chrysothemis op 25 november 1911 en de Marschallin in Nederland op 28 en 30 november 1911 en 9 en 10 januari 1917.

‘Wir Künstler sind andere Naturen; Das Leben der Sächsischen Hofopernsängerin Margarethe Siems’ is een sympathiek boek. De biografie is liefdevol geschreven en een fraai eerbetoon aan deze belangrijke zangeres, die haar plaats in de operageschiedenis heeft verworven door haar creaties van de heldinnen van Richard Strauss.

Seifert Verlag, Wenen
2016; €19,95
ISBN: 978-3-902924-64-3
160 blz, Gebonden