***
Mannheim, 25 maart 2016

Frank van Aken toegejuicht in historische Mannheim ‘Parsifal’

In Duitsland is het opvoeren van de opera ‘Parsifal’ (1882) van Richard Wagner (1813-1883) op Goede Vrijdag gelijkwaardig aan de uitvoeringen van de ‘Matthäus Passion’ gedurende de passietijd in Nederland. Aanleiding hiertoe is de terugkeer van Parsifal in de derde akte op Goede Vrijdag na zijn omzwervingen tijdens zijn zoektocht naar de graalburcht. Dit jaar wordt ‘Parsifal’ in Duitsland op Goede Vrijdag uitgevoerd in onder andere de Berlijnse Staatsoper, het Theater Chemnitz, de Oper Köln, de Oper Leipzig en het Nationaltheater Mannheim.

Het Nationaltheater Mannheim bestaat sinds 1779 en is het oudste gemeentelijke theaterinstituut ter wereld. Het theater op de Schillerplatz werd op 5 september 1943 tijdens een voorstelling van ‘Der Freischütz’ van Carl Maria von Weber gebombardeerd en vernietigd. Met ‘Der Freischütz’ werd op 13 januari 1957 het nieuwe, onversierde theater op het Goetheplatz geopend, dat plaats biedt aan 1200 bezoekers. De zaal is gebouwd gelijkend aan het auditorium van het Bayreuther Festspielhaus en is akoestisch opwindend. Het biedt een fenomenale klank en elk instrument is te horen.

Drie maanden na de heropening van het Nationaltheater Mannheim ging op 14 april 1957 de inmiddels historische productie van ‘Parsifal’ in première. Het is ondertussen de oudste enscenering die van deze opera nog regelmatig wordt opgevoerd en in Duitsland überhaupt de oudste enscenering die nog steeds gespeeld wordt. De toenmalige intendant Hans Schüler tekende voor de regie, het decor is van Paul Walter en de kostuums van Gerda Schulte. Voor iedere opvoering worden de rekwisieten uit de Reiss-Engelhorn-Museen naar het theater gebracht. Een geldig regieboek bestaat niet en de informatie over de enscenering wordt van medewerkers op medewerkers overgeleverd.

De enscenering van ‘Parsifal’ in Mannheim is oorspronkelijk en natuurlijk en heeft uitstraling. Het decor bevat een flauwe heuvel met een verzameling boomstronken. Een halfrond, wit doek reikt tot in de hemel en een gaasdoek zorgt voor een mistige en mystieke atmosfeer. Projectie was er ook al in 1957 en zo worden tijdens de scène van Kundry en Parsifal in de tweede akte passievruchten op het gaasdoek geprojecteerd.

De titelrol van ‘Parsifal’ werd in Mannheim reeds vertolkt door befaamde tenoren als René Kollo, Peter Hofmann, Jean Cox en Paul Frey en in hun leren lap en maillot heeft nu de Nederlandse heldentenor Frank van Aken zich gehuld voor de uitvoering van dit jaar. Eerder zong Van Aken in Mannheim al Bacchus in ‘Ariadne auf Naxos’ naast Anna Tomowa-Sintow en Edita Gruberova en Siegmund in ‘Die Walküre’. De vertolking van Parsifal door Frank van Aken bezit een derde dimensie. Het is overweldigend wat hij op het toneel toont en een feest om naar te kijken en luisteren. Het is bloed, het is warmte en het is soms als de vox humana van een orgelregister, dat groot opengetrokken wordt. Zijn aangrijpende vertolking van “Amfortas! Die Wunde!” in de tweede akte doet niemand in de wereld hem na.

Frank van Aken vindt zich omringd door zangers van het ensemble van Mannheim. De jonge Duitse bas Sebastian Pilgrim toont zich als Titurel en 2. Gralsritter een groot talent en de Israëlische mezzosopraan Edna Prochnik is een expressieve Kundry. De in Mannheim geboren bariton Joachim Goltz maakt een sterk roldebuut als Klingsor. De Zwitser John In Eichen is een mooie Gurnemanz en eigenlijk meer een bas-bariton en de Duitse bariton Thomas Berau is een Amfortas met tenorale hoogte.

Het koor van het Nationaltheater Mannheim is klein en zingt zorgvuldig en nauwlettend. Maar helaas wordt het één en ander muzikaal niet op een sfeervol niveau gebracht door de dirigent en het orkest. De dirigent Alois Seidlmeier is sinds het seizoen 2010/2011 plaatsvervangend Generalmusikdirektor en eerste Kapellmeister in Mannheim en leidt het rommelige Nationaltheater-Orchester Mannheim met vaak slepende tempi.

Alle 1200 plaatsen van het Nationaltheater Mannheim waren voor de traditionele opvoering van ‘Parsifal’ op Goede Vrijdag 2016 al ver van tevoren uitverkocht. Want de liefhebbers van ‘Parsifal’ vormen een soort Wagneriaanse subcultuur van sekteachtige proporties. Verhalen gaan de ronde dat in de finale van de eerste akte bezoekers in Mannheim knielen en na de eerste akte is applaudisseren ten strengste verboden. En dat gedeelte van het publiek dat dit jaar na de eerste akte dan toch trachtte te klappen, werd door een ander gestreng deel in Mannheim tot de orde geroepen.