© Thomas M. Jauk
Kelly God overweldigend als Lady Macbeth van Mtsensk in Hannover
De Staatsopera van Hannover speelt de oerversie van ‘Lady Macbeth van Mtsensk’ van Shostakovich en de Nederlandse sopraan Kelly God schittert in de moorddadige titelrol.
De opera ‘Lady Macbeth van Mtsensk’ van Dimitri Shostakovich (1906 – 1975) is in Nederland vooral bekend vanwege de enscenering van Martin Kušej bij De Nederlandse Opera uit 2006, waarin Eva-Maria Westbroek de titelrol zong. Waarom deze succesvolle productie bij DNO nooit is hernomen, is een volstrekt raadsel. Aan gerenommeerde Nederlandse vertolkers van deze rol in ieder geval geen gebrek, want nu zingt een andere Nederlandse sopraan de titelrol van ‘Lady Macbeth van Mtsensk’: Kelly God maakt met de partij haar roldebuut bij de Staatsopera van Hannover.
Shostakovich voltooide ‘Lady Macbeth van Mtsensk’ in 1932. Hij baseerde zijn opera op een verhaal uit 1865 van Nicolai Leskov. De hoofdpersoon is Katerina Ismailova, een sterke, mooie en gevoelige vrouw, die wegkwijnt in het naargeestige en wrede koopmansmilieu van Rusland. Zij vermoordt uiteindelijk haar intimiderende schoonvader en slappe echtgenoot voor een wat later blijkt harteloze minnaar. Twee jaar na de wereldpremière van 22 januari 1934 in Leningrad bezocht Stalin op 26 januari 1936 een voorstelling van de opera – met een overigens inmiddels afgezwakte tekst – en ging in de pauze weg. Hij bestempelde het werk als rotzooi en twee dagen later verscheen in de krant Pravda een vernietigende recensie. Daarna werd ‘Lady Macbeth van Mtsensk’ in Rusland verboden. In 1958 – vijf jaar na het overlijden van Stalin – begon Shostakovich met een revisie van de opera, die op 26 december 1962 in première ging. Drie jaar na het overlijden van Shostakovich nam Mstislav Rostropovich voor het eerst in de studio de oerversie op, die hij in Washington toevallig teruggevonden had.
Tegenwoordig wordt vooral deze oerversie van ‘Lady Macbeth van Mtsensk’ gespeeld en ook in Hannover wordt dit origineel in het Russisch opgevoerd. De enscenering van Frank Hilbrich (Bremen, 1968) is expliciet en plastisch met seks en geweld, zoals het libretto en de partituur aangeven. Het decor is een akoestisch flatteuze draaibühne met daarin de vier kleine vertrekken van het koopmanshuis van de familie Ismailov. De woon-, slaap en opslagkamer en het trappenhuis maken het benauwende en verveelde leven bij de Ismailovs goed zichtbaar. Hier woont Katerina, een sterke vrouw vol seksuele verlangens, die haar brute schoonvader en slappe echtgenoot niet serieus neemt. Zij vermoordt haar schoonvader, nadat hij haar verkracht en haar minnaar mishandeld heeft, met het rattengif tegen het ongedierte dat overal aanwezig is. Daarna schuift het huis naar de achtergrond en het grote, lege toneel vult zich steeds meer met vuilnis, dat helaas tamelijk decoratief werkt. Dit toneel toont eerst het huwelijk van Katerina en Sergey, waar zij haar gasten met appels vergiftigt en vervolgens de onderste laag van de samenleving, waar Katerina en Sergey zich – na hun arrestatie door de groteske en karikaturale politiemacht – bevinden tussen ratten en mensen die tussen de vuilnis zoeken. Frank Hilbrich voelt goed de balans aan tussen tragedie en satire en schakelt tijdig waar nodig. Hij voert een sterke personenregie en men leeft met de personages mee. In de meest drastische scènes zet Hilbrich elf koperblazers op het toneel of op de derde rang, die direct, gewelddadig en adembenemend tot het publiek spelen. Een erg goede vondst.
De Nederlandse sopraan Kelly God is overweldigend in de titelrol van Katerina. Met haar goed gefocuste stem en over alle registers uitstekend uitgebalanceerde sopraan overweldigt zij de lastige partij en de scala aan dramatische en lyrische passages fantastisch. Zij maakt de wilskracht, de seksuele verlangens en het leed van de jonge vrouw geloofwaardig. Het doorgaans bescheiden publiek van Hannover overdonderde haar dan ook met een ovationeel applaus, dat zij als een heuse diva ontving. De Oostenrijker Robert Künzli zingt Sergey met een heldere tenor alsmede af en toe met een aantal onnauwkeurigheden. De Deense bas Per Bach Nissen zingt met krachtige klank en groot volume de moeilijke rol van de tirannieke schoonvader Boris. De muzikale leiding is in de jonge handen van de tweede Kapellmeister van Hannover Benjamin Reiners. Indrukwekkend laat hij de extreme facetten van de partituur klinken en versterkt hij met het Niedersächsisches Staatsorchester Hannover – dat overigens niet altijd even geconcentreerd en nauwkeurig speelt – de gebeurtenissen op het toneel. Opvallend de fraaie soli van de houtblazers. Het koor van de Staatsoper Hannover leven zich met grote inzet uit als bedienden, medewerkers, gasten en gevangenen.
Deze productie van ‘Lady Macbeth van Mtsensk’ is scenisch en muzikaal zeer geslaagd, met name dus vanwege de schitterende vertolking van Kelly God. De Nederlandse sopraan zet hiermee deze opera, de Staatsopera van Hannover en zichzelf op de operakaart van Duitsland.