© Matthias Jung

Düsseldorf opent seizoen met doffe ‘Elektra’

De Deutsche Opera am Rhein speelde in december 2004 een onvergetelijke ‘Elektra’ in Duisburg met de fenomenale Eva Marton in de titelrol, de Nederlandse heldentenor Frank van Aken als Aegisth en Renée Morloc als Klytämnestra. Het gezelschap opent met een enscenering van ‘Elektra’ van regisseur Christof Nel nu het nieuwe seizoen 2012 / 2013 in Düsseldorf.

Regisseur Christof Nel (Stuttgart, 1944) heeft een wisselend oeuvre opgebouwd. Zo ensceneerde hij niet alleen een afschuwelijke ‘De Rosenkavalier’ in Hannover, maar ook een beklemmende en intieme ‘Parsifal’ in Frankfurt’. Zijn enscenering van de opera ‘Elektra’ (1909) van Richard Strauss (1864 – 1949) ging in november 2010 in Genève in première en is nu te zien als seizoensopening bij de Deutsche Oper am Rhein (DOR) te Düsseldorf. Ook in deze  ‘Elektra’ gebruikt Nel weer zijn handelsmerk: het draaitoneel. Zijn enscenering gaat over een probleemgezin en speelt zich af in een half-ingestort, zwart betonnen flatgebouw. In de eerste scène worden alle hoofdrolspelers al in een terugblik geïntroduceerd. Agamemnon wordt, nadat hij zijn dochter Iphigenie offert, door zijn vrouw Klytämnestra – met wie hij nog drie andere kinderen Elektra, Chrysothemis en Orest heeft – en haar minnaar Aegisth vermoord. Elektra hoopt met behulp van Orest, die zij op jonge leeftijd in zekerheid heeft laten brengen, op wraak. Nel tekent de personages goed uit en duidelijk zijn de schuldgevoelens van Klytämnestra, de angst van Aegisth, de neurotische tics van Chrysothemis, de wraakgevoelens van Elektra en de terughoudendheid van Orest. Nel toont de kracht van opera als je haar personages scherp schetst. Maar hij betreedt met de productie geen onontgonnen gebied en soms voelt Nel de spanning van het moment niet goed aan. Zo hij neemt hij in de slotscène als Elektra zingt “Ich habe ihm das Beil nicht geben können” de twijfel of Klytämnestra door Orest vermoord gaat worden weg door hun confrontatie al te tonen. Een anticlimax is ook de presentatie van Klytämnestra’s – vooraf opgenomen – gelach en doodskreet door de geluidsboxen.

De enscenering plaatst de zangers in het middelpunt, ook al is het decor akoestisch niet vleiend en maken de stemmen pas indruk aan de rand van het toneel. De Amerikaanse sopraan Linda Watson was acht jaar lang ensemblelid van de DOR en was in 2010 in Baden-Baden voor het eerst in de partij van Elektra te horen. Zij brengt haar eerste monoloog introvert, zingt altijd gecontroleerd en wordt pas later meer gedifferentieerd. Zij werkt met haar frasering helaas niet echt naar een dramatisch punt toe, waardoor de woorden niet altijd een intensieve lading krijgen. Wellicht zou ze haar oor nog bij Eva Marton te luister kunnen leggen. Renée Morloc behoort tot de beste vertolkers van Klytämnestra ter wereld. Het is de paraderol van deze mezzosopraan, die sinds 1996 ensemblelid is van het DOR, en zij zong de rol in de onvergetelijke uitvoering van de DOR in Duisburg in 2004 naast Eva Marton en Frank van Aken. Haar optreden is één van die zeldzame momenten, waarop de recensent even zijn reden van komst vergeet en hij zich overgeeft aan de voorstelling. Morenike Fadayomi is sinds 1997 ensemblelid van de DOR en zingt de rol van Chrysothemis. Zij was te horen in de titelrol van ‘La Wally’ in Frankfurt naast Frank van Aken en heeft een mooie, lyrische stem met name geschikt voor het Italiaanse repertoire. Als Chrysothemis is zij niet op haar plaats. Zij sleept naar elke noot toe, zingt de noten bij benadering en haar stem lijkt af en toe zijn eigen weg te gaan. Ook zij kan nog aan haar frasering werken. Haar laatste “Bruder” was echter onverwachts mooi. Hans-Peter König – sinds 2001 ensemblelid van de DOR – is een fantastische Orest en Wolfgang Schmidt – sinds 1988 ensemblelid bij de DOR – is na heldentenorrollen beter op zijn plaats in deze karakterrol van Aegisth. Tenor Manfred Fink – sinds 1981 ensemblelid bij de DOR – geeft een sterk optreden als Ein junger Diener, het hulpje van Orest, maar in deze enscenering tegelijkertijd intrigant aan het hof van Klytämnstra.

Dirigent Alex Kober is sinds 2009 General Musikdirektor van de DOR en legt een doffe, wollige deken over ‘Elektra’ waar weinig details doorheen komen. Ook neemt hij een rap tempo en walst (soms letterlijk) over details heen. Het slotapplaus verliep rommelig, omdat Linda Watson de diva ging uithangen, niet goed oplette en Morenike Fadayomi uiteindelijk maar de initiatieven nam. Een deugdelijke en aanvaardbare opening van het seizoen in Düsseldorf, ook al zijn “deugdelijk” en “aanvaardbaar” termen die niet echt bij ‘Elektra’ passen.