De opera ‘The Grapes of Wrath’ laat zien hoe je met een goed verhaal en pakkende muziek een succesvolle opera kunt maken. Componist Ricky Ian Gordon (1956) en librettist Michael Korie kozen John Steinbecks gelijknamige boek, dat iedere Amerikaan op school moet hebben gelezen en maakten het tot een avondvullende opera. De voorstellingen van de wereldpremière in 2007 in Minnesota waren dan ook allemaal uitverkocht.
Het verhaal van ‘The Grapes of Wrath’ is een typisch gemeenschappelijk Amerikaans onderwerp. De exodus uit Oklahoma van een familie die haar boerderij verliest en een beter leven zoekt in Californië ten tijde van de Depressie van de jaren 30. Het is geen vrolijk verhaal en gaat over lijden, doorzetting en uithoudingsvermogen. Het beschrijft de grote vlakke afstanden, wijde ruimten en uitgestrekte stiltes van Amerika. Korie bracht het 600 pagina’s tellende boek terug tot een slank en zingbaar libretto, dat werd gefocust op Tom Joad en zijn moeder. Het schetst levendige personages en gebruikt eenvoudige en krachtige taal in een heldere conversatiestijl met af en toe rijm. De drie akten zijn verdeeld in 33 scènes en er zijn maar liefst 13 hoofdrollen en zo’n 50 bijrollen.
‘The Grapes of Wrath’ is de tweede opera van Ricky Ian Gordon. Het is een traditionele, Grand opera. Gordons muziek staat in dienst van het verhaal en refereert aan muziek uit de tijd van het boek. ‘Porgy and Bess’, ‘Street Scene’ en ‘Showboat’ staan model, evenals de grandeur van Copland, Blitzstein en Rorem. Het is doordringt met apachemuziek, art song, musical, swing, jazz, blues, folk en pop. Er is zelfs een square dance met banjo, gitaar en harmonica en een Andrew Sisters-achtig koortje in de dinerscène aan het begin van de tweede akte. Die invloed wordt geassimileerd aan een hedendaagse stijl en verwijst niet zozeer als wel roept emoties op. Het emotionele bereik van Gordons muziek is uitgestrekt en de zwevende zanglijnen en directe en expressieve melodieën zijn aangrijpend. De muziek vloeit in de tekst, die duidelijk verstaanbaar blijft.
Bariton Brian Leerhuber is een sterke en gevoelige Tom Joad en weet zich los te maken van Henry Fonda’s legendarische portrettering in de film. De bariton Andrew Wilkowske heeft als de geretardeerde zoon Noah een aangrijpende scène in zijn zelfmoord door verdrinkingsdood in de finale II. De mezzosopraan Deanne Meek in de veeleisende rol van Ma Joad zingt op dat moment het slaapliedje “Simple Child”, waarbij niemand het droog zal kunnen houden. Meek is een krachtbron gedurende de hele opera en geeft vocale sterkte aan Ma Joads doelbewustheid en overlevingsdrang. Bariton Robert Orth als Uncle John is aandoenlijk ambivalent nijdig en gevoelig in de begrafenis “Little Dead Moses” van de doodgeboren zoon in de finale III. Sopraan Kelly Kaduce zingt met een prachtig zilveren timbre de complexe rol van de zwangere Rosasharn (Rose of Sharon). Eerst optimistisch als zwangere, vervolgens teleurgesteld en tenslotte overtuigd en ontroerend als een Pietà in “One Star” wanneer zij borstvoeding aanbiedt aan een stervende man. Veterane Roselind Elias is fantastisch als Grandma. Het Minnesota Opera Chorus is de stem van de stadslui, pachters, Steinbeck én Amerika en zingen beeldend in de opening “The Last Time There Was Rain”. Hun “Ants on the Highway” in de tweede akte is een pakkend koorwerk, dat Gordon schreef na de orkaan Katrina. Het 60-koppig Minnesota Opera Orchestra onder leiding van dirigent Grant Gershon heeft vooral een suggestieve en voorspellende rol.
Het idee was in eerste instantie om van de bestseller een Amerikaanse ‘Ring’ te maken, maar de gedachte de opera over meerdere avonden te verdelen werd uiteindelijk losgelaten. De opera is inderdaad aan de lange kant, bijna vier uur, maar het is moeilijk om welke scène dan ook als overbodig te zien. Maar net als Mozart, Verdi en Puccini deden met hun opera’s, heeft Gordon ‘The Grapes of Wrath’ inmiddels gereviseerd. De eerste akte is herschreven om het meer gestroomlijnd te maken, ook sommige zangpartijen zijn herschreven en de duur is teruggebracht naar drie uur. De opera is al gespeeld in Salt Lake City, Pittsburgh en Houston door onder anderen dirigent Leonard Slatkin. De grootste kracht van ‘The Grapes of Wrath’ ligt hem in de subtiliteit en langgerektheid. De opera heeft een verhalende stijl en betoverende grandeur en niet alleen ontroerend is het verhaal dat wordt verteld als ook het emotionele centrum dat wordt uitgepakt. ‘The Grapes of Wrath’ is een sombere opera, maar ook een opera met hoop. (PS Classics PS-866)