oktober 2013

***** De Nederlandse componist Leo Kok (1893-1992) werd in Amsterdam geboren. Zijn moeder was Joods en zijn vader Protestants en zij overleden allebei kort na de geboorte van hun zoon. Leo Kok had meerdere kwaliteiten. Hij speelde zelfs voetbal in het Nederlands elftal, maar uiteindelijk ging hij naar het Conservatorium van Den Haag en studeerde daar piano en compositie bij Willem Pijper. Kok werd in de Eerste Wereldoorlog als pacifist en dienstweigeraar voor drie jaar opgesloten in Den Helder. In de jaren 20 en 30 leefde hij alternerend in Parijs en het Italiaanse Ascona en hij componeerde zijn werken veelal in cafés van Rio de Janeiro tot St. Moritz. Toen de Nazi’s aan de macht kwamen, sloot Kok zich aan bij het verzet. Hij smokkelde mensen naar Spanje en was zelfs een spion voor de Britten. Hij woonde in Parijs toen hij door de Gestapo op 24 januari 1944 werd opgepakt en als politieke gevangene – zijn Joodse afkomst was de Nazi’s niet bekend – via de gevangenis Fresnes naar Buchenwald werd gedeporteerd. In Fresnes werd hij op afschuwelijke wijze gemarteld. Kok was één van de overlevenden toen Buchenwald op 11 april 1945 werd bevrijd en tijdens de herdenking voor de slachtoffers op 19 april 1945 dirigeerde Kok op de appelplaats van Buchenwald “De dood van Åse” uit de suite ‘Peer Gynt’ van Grieg. Na de oorlog vestigde Kok zich in Ascona en opende daar een klein antiquarisch boekhandeltje. Hij zou nog slechts incidenteel componeren. Op het kleine privé-label Gideon Boss Musikproduktion van de gelijknamige Israëlische producent en geluidsman is nu de CD ‘Lieder und Kammermusik’ met werken van deze onbekende Nederlandse componist verschenen. Alle werken gaan uit van de geest van de piano en zijn gecomponeerd tussen 1914 en 1935, dus voor de Tweede Wereldoorlog, voor de afschuwelijke tijd die Kok doormaakte. Er staan 18 liederen op de CD, een aantal pianosoli en werken voor viool en piano. De liederen zijn op Duitse, Engelse, Franse en Nederlandse teksten en zijn vol Duitse romantiek en Franse impressionisme. Luister naar ‘Deux Chansons’ met het lied “La Neige” op tekst van Koks schoonmoeder, de dichteres Marie Metz Koning, net als het lied “Mijn Bleeke Gedachten” van de cyclus ‘Sept Mélodies Retrouvées’. De liederen zijn – zoals veel van Koks werken – tegelijk gevoelig, expressief, mysterieus en vreugdevol. Maar vooral zijn ze melancholisch, zoals het “Wiegenliedchen”. En ook het lied “Little Brother”, op tekst van Olga Fröbe-Kapteyn, waarvan Kok de melodie opnieuw gebruikte voor “Petite Chanson pour les enfants qui n’ont pas de Noël” voor viool en piano. De Nederlandse mezzosopraan Irene Maessen zingt ze uitstekend en stijlvol. Pianist Marcel Worms speelde vaker muziek van vervolgde componisten als Dick Kattenburg, Szymon Laks en Leo Smit en geeft net als violiste Ursula Schoch prachtig klank aan de weemoedigheid van Koks muziek. Het CD-boekje is schitterend verzorgd en bevat een uitgebreide biografie van Leo Kok, fraaie foto’s en de liedteksten. De CD wordt op 14 oktober 2013 gepresenteerd in het Bethaniënklooster te Amsterdam om 20.15h. (Gideon Boss Musikproduktion gb 006)

***** De wereld viert dit jaar de 200ste geboortedag van de componist Richard Wagner (1813-1883). Hij schreef met ‘Der Ring des Nibelungen’ één van de langste werken ter wereld. Normaliter duurt de vierdelige opera ruim 15 uur. ‘Der Ring des Nibelungen’ is een spannend verhaal over dwergen, goden, reuzen, waternimfen en de vloek van de ring en leent zich uitstekend als muzikaal avontuur voor kinderen. Edwin Rutten speelde daarom al jaren met de gedachte het verhaal van ‘Der Ring des Nibelungen’ op te schrijven en te vertellen aan kinderen, geïllustreerd door de muziek van Wagner. Rutten smeedde een nieuwe ‘Ring’ en vertelt op de dubbel-CD ‘Aangenaam Klassiek for Kids 2013’ zijn versie van ‘Der Ring des Nibelungen’ in twee uur. De presentatie van de CD-box vond plaats tijdens de 7-daagse Wagner Academie van het Internationaal Vocalisten Concours tussen 21 en 28 september 2013. Edwin Rutten is een ideale verteller. Hij spreekt direct, levendig en warm. Hij vertelt met een vaderlijk vertrouwen en respecteert te allen tijde de intelligentie van de kinderen. Hij nodigt uit om ‘Der Ring des Nibelungen’ in al zijn eenvoud, intimiteit en vreugde te ontdekken. De muziek op de CD is van de integrale EMI-opname van ‘Der Ring des Nibelungen’. Het Symfonieorkest van de Beierse Omroep en de solisten staan onder leiding van de Nederlandse dirigent Bernard Haitink. Een aanrader, ook voor volwassenen! (Warner Classics 509951947927)

***** Het Poolse coloratuurwonder Katarzyna Dondalska zong al een aantal keren in Nederland en is dit seizoen te horen als de Koningin van de Nacht bij de Deutsche Opera am Rhein in Düsseldorf. Haar derde solo-CD ‘The Nightingale’ is nu uitgekomen. Hierop zingt zij werken van 16 componisten, die gaan over nachtegalen, vinken, vlinders en ander gevogelte geassocieerd met coloratuursopraan. De stem van Katarzyna Dondalska is – anders dan van andere coloratuursopranen – afgedekt in het middenregister en breed in het kopregister. Zij schakelt eenvoudig naar haar borstregister en heeft een schijnbaar makkelijke toegang tot een uitgebreid flageoletregister. Dit flageoletregister reikt bij haar tot boven de C4 (1760 Hz) – door wetenschappers ook wel C7 genoemd – een noot ook hoorbaar op opnamen van Erna Sack (“In deinen Augen liegt all mein Glück” van Kaufmann) en Mado Robin (repetitieopname op het label Marianne Melodie 031193). Op de nieuwe CD van Katarzyna Dondalska staan bekende en vooral ook minder bekende werken. Hoogtepunten zijn de liederen “Słowiczu mój” van Żeleński en “Rajski ptak” van Różycki, daar waar zij het geluid goed bij zich houdt en de stem niet groter wil maken dan hij is. Haar sopraan komt ook goed tot haar recht in de vier liederen van Franz Grothe, waaronder het “Lied der Nachtigall” uit de Nazi-film ‘Die Schwedische Nachtigall’ uit 1941. Hier wordt zij begeleid op dwarsfluit door Katarzyna Czerwińska-Gosz. Violist Natan Dondalski is op vier liederen te horen, waaronder twee liederen van Grothe. In “Die Lerche und der Geiger” zijn er fraaie flageoletten van violist én sopraan tegelijk. Pianiste Anna Mikolon begeleidt bescheiden. Het CD-boekje bevat een introductie van de sopraan, biografieën en de volledige teksten van de werken. Het boekje vermeldt voor het lied “Seit vielen tausend Jahren gibt es Lieder” abusievelijk niet de titel van het lied zelf, maar de titel van de film waaruit het lied komt, namelijk ‘Die Melodie des Lebens’ uit 1964. (Acte Préalable AP0290)

***** De Amerikaanse componist Glen Roven heeft op zijn eigen CD-label GPR Records een CD met werken voor kinderen uitgebracht. Twee composities zijn op teksten van Margaret Wise Brown (1910-1952). ‘The Runaway Bunny’ is een charmant verhaal over een avontuurlijk en jong konijn, dat zich los wil maken vam zijn moeder en uiteindelijk de bevestiging krijgt van haar onvoorwaardelijke liefde. Roven schreef een trio voor viool, cello en piano en spreekstem en het muziek brengt het verhaal tot leven. Door het virtuoze spel van Trio 21 zie je het springende konijn en zijn moeder voor je. De actrice Catherine Zeta-Jones vertelt het verhaal vakkundig, maar niet met heel veel warmte, vreugde en humor. Er is op de CD een uitgebreide versie, maar ook een verkorte versie, waarin de helft van de muziek is weggelaten. Het tweede werk van Margaret Wise Brown op de CD is ‘Goodnight Moon’, waarin de wereld een grote, groene kamer is, waar alles goed is en de wensen van kinderen worden vervuld. De muziek is als een slaaplied. Bariton Mark Stone staat in het centrum van de kamer en hij wordt door zelf Glen Roven begeleid op piano. Ook op de CD een versie van ‘Goodnight Moon’ voor a capella koor, dat een dromerig effect geeft aan het slaaplied. Het derde werk voor kinderen is ‘L’Histoire de Babar’ in het Engels ‘The Story of Babar, The Little Elephant’ van de Franse componist Francis Poulenc. Het verhaal van het weesolifantje dat naar de stad vertrekt en teruggaat naar het bos om koning van de olifanten te worden, bezit charme en ironie en de muziek van Poulenc is verlokkend en spreekt tot de verbeelding. Het werk opent met een slaapliedje, er is een lofzang bij zijn afscheid van de stad en de oude dame, een mars bij zijn huwelijk met zijn jeugdvriendinnetje en een galop bij het olifantenfeest. De acteur Michael Douglas – de (nog) echtgenoot van Catherine Zeta-Jones – is een uitstekende verteller, maar is ook enigszins zakelijk en wellicht Amerikaans. Pianist Jason Wirth speelt fantastisch, gedetailleerd en met humor. De CD is een uitstekende manier om kinderen te introduceren in de literatuur en de muziek. Het CD-boekje bevat geen teksten van de werken. (GPR Records 11012)

***** Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) kreeg in 1771 de opdracht om een oratorium voor de stad Padua te schrijven. De 15-jarige componist had toen al de opera’s ‘La Finta Semplice’, Bastien und Bastienne’ en ‘Mitridate’ op zijn naam staan. Hij gebruikte voor de opdracht van Padua het libretto van de aziona sacra ‘Betulia Liberata’ van Pietro Metastasio, dat is gebaseerd op het verhaal van Judith in het Oude Testament. Gegevens over de repetities of première van Mozarts ‘Betulia Liberata’ zijn niet bekend en het is onduidelijk is of het werk door hem uiteindelijk wel of niet kerkelijk bedoeld was. ‘Betulia Liberata’ is waarschijnlijk de meest onbekende van zijn grotere toneelwerken. Toch bestonden er al vier studio-opnamen van en zelfs ook een DVD. Door het label Challenge Classics is daar nu een vijfde studio-opname op CD aan toegevoegd. De opname is interessant vanwege de frisse uitvoering van de Oostenrijkse dirigente Michi Gaigg en haar L’Orfeo Barockorchester. Het jonge gezelschap speelt virtuoos, verzorgd, actief, kleurrijk en expressief onder leiding van zijn oprichtster. De solisten doen hun voorgangers niet vergeten (denk aan namen als Hanna Schwarz, Marjana Mijanovic, Walter Berry, Elisabeth Schwarzkopf, Ileana Cotrubas, Cesare Valletti en Peter Schreier). De zangers zingen – volgens de huidige mode – zonder echte kern in hun stem. En er zijn aanzetten tot trillers, maar werkelijke trillers zijn zelden te horen. Onduidelijk is het wie de koorwerken voor hun rekening nemen, mogelijk de solisten zelf. (Challenge Classics CC72590)