20-02-2016

De theaterwetenschapper Boris Kehrmann heeft een boek over Walter Felsenstein geschreven waarin onaangename waarheden over de regisseur aan het licht komen.

De tweedelige uitgave ‘Vom Expressionismus zum verordneten “Realistischen Musiktheater”; Walter Felsenstein – Eine dokumentarische Biographie 1901 bis 1951’ bevat 1362 bladzijden. Kehrmann gebruikte hiervoor tot nu toe ongepubliceerd materiaal, zoals Felsensteins brieven aan zijn eerste vrouw, ambtelijke documenten, recensies en commentaren op zijn ensceneringen.

In zijn publicatie trekt Boris Kehrmann allereerst de classificatie van Felsensteins theaterwerk als “realistisch muziektheater” in twijfel. De auteur toont aan, dat Felsenstein deze stempel door het expressionistische theater verkreeg. Volgens Kehrmann waren het de DDR-functionarissen, die hem – in de loop van het Sovjet-cultuurpolitiek gestuurde formalismedebat – dit etiket opplakten.

Kehrmann plaatst het leven van Felsenstein in relatie tot de dramatische wereldpolitieke ontwikkelingen van zijn tijd en merkt raakpunten op van de theaterman met de nationaal-socialistische en de DDR-politiek. Felsenstein was getrouwd met Ellen Neumann – dochter van een Joodse advocaat – die zich voor hun huwelijk in 1928 had laten dopen. Na de kristalnacht werden de eigendommen van haar familie onteigend en verhuisde Ellen naar Zürich, waar Walter werkte. Felsenstein toonde weinig begrip voor de depressies en angst van zijn echtgenote en ook niet voor haar rouw nadat haar ouders – die werden bedreigd met deportatie – zelfmoord hadden gepleegd. Onbegrijpelijk is het ook dat de familie Felsenstein in de oorlog van Zürich naar Duitsland terugkeerde.

Ofschoon het ministerie hem in 1941 een scheiding van zijn echtgenote voorstelde – en hij al een verhouding had met zijn toekomstige, tweede echtgenote Maria Westphal – bleef Felsenstein met Ellen getrouwd. In de laatste oorlogsjaren dook Ellen met haar zoons onder in het familiehuis van de Felsensteins. In een brief uit 1948 schreef zij Felsenstein na hun scheiding: “Steeds meer krijg ik de indruk, dat mensen jou slechts interesseren in zoverre, dat jij ze nodig hebt voor je regieontwerpen. Ik zou wensen, dat je een evenzo groot mens was als kunstenaar.”

Lees in Neue Zürcher Zeitung

© Abraham Pisarek