© Jean-Pierre Maurin
18 maart 2010
**

Eenpersoonsopera ‘Émilie’ kan niet boeien

De Nederlandse Opera heeft dankzij een soort handjeklap met de Opéra National de Lyon een operauitwisseling geregeld. Het geduld van de Fransen wordt op dit moment op de proef gesteld met de Nederlandse opera ‘After Life’ en de Nederlanders kunnen nu proeven van ‘Émilie’. En de beproeving is zwaar, want ‘Émilie’ is een opera met slechts één personage en zonder spannend verhaal.

Als je de vorige opera’s van Kaija Saariaho beluistert – haar eerdere opera’s ‘L’Amour de Loin’ (2000) en ‘Adriana Mater’ (2006) werden destijds op de radio uitgezonden – moet je constateren dat de muziek van de Finse componiste geen bijzondere ontwikkeling heeft doorgemaakt. Saariaho schrijft meditatieve muziek, die melodische zanglijnen bevat met begeleiding van glinsterende klanken door vibrafoon, klokkenspel en hakkebord. Er zijn spaarzame orkesterupties, maar over het algemeen is het eenkleurig.

Saariaho’s nieuwste opera heet ‘Emilie’ en is een monoloog van bijna anderhalf uur voor sopraan alleen. Het libretto van de Libanese schrijver Amin Maalouf gaat over Émilie Marquise du Châtelet, één van de eerste vrouwelijke wis- en natuurkundigen en geliefde van Voltaire. De opera beschrijft de laatste nacht van haar leven, waarin zij – zwanger – filosofeert over het heden en verleden, terwijl zij Newton in het Frans vertaalt. Al met al bestaat het werk uit negen scènes van zelfreflectie met gedachten, citaten en herinneringen en zoals zo vaak bij Saariaho gaat het over hoop, angsten, verlangen en dromen.

Het problematische van ‘Emilie’ is, dat de opera geen dramatisch sterke vorm heeft gekregen. Er wordt geen verhaal verteld en het is allemaal niet erg spectaculair. Alles heeft dezelfde dromerige, elegante stijl en de voor een monoloog noodzakelijke variatie ontbreekt. Ook de muziek van “unheimliche” klankvlakken en verschuivende geluidsblokken draagt niet echt bij aan een spannende voorstelling. Het is onopvallende achtergrondmuziek, die uiteindelijk uitgaat als een nachtkaars.

Opnieuw schreef Saariaho de muziek voor haar Finse sopraanvriendin Karita Mattila. De opera is haar op het lijf geschreven als een vehikel van haar brede midden- en solide kopregister, helder geluid en expressieve stem. Mattila’s enorme uitstraling, haar geloofwaardigheid en uitdrukkelijke gebaren dragen de opera boven zichzelf uit. Dirigent Kazushi Ono omwikkelt en begeleidt haar gul en gevoelig en het Orchestre de l’Opéra National de Lyon speelt gedisciplineerd en beheerst.

‘Émilie’ wordt nog op de planken gebracht in Londen, Parijs en Lissabon, maar na deze Europese tournee zal het waarschijnlijk stil worden rondom ‘Émilie’. Haar eerste opera ‘L’Amour de Loin’ zorgde destijds in Helsinki – na een uitverkochte première – bij de tweede serie voor nog maar 60% zaalbezetting en zo zal het ‘Émilie’ ook vergaan. En zonder Karita Mattila zal er al helemaal weinig van overblijven.