Marcel Sijm

“Geen plek voor liefde in ‘Robinson Crusoe’”

De Nationale Reisopera is tijdens de 28ste editie van Oerol op Terschelling te zien met de slechts zelden opgevoerde opera ‘Robinson Crusoe’ van de Franse componist Jacques Offenbach. Regisseur Marcel Sijm vertelt over dit locatieproject in een zandafgraving, dat tot stand komt binnen het Resident Artists Programme (RAP) van het gezelschap.

“Het is in de Nederlandse operawereld bijna onmogelijk voor jonge zangers, ontwerpers, regisseurs, begeleiders en dirigenten om ervaring op te doen”, vertelt Sijm. “Daarom heeft de Nationale Reisopera het Resident Artists Programme opgezet, dat stages en workshops aan talentvolle gevorderde of afgestudeerde studenten biedt. Onze huidige residenten wilden graag een opera van Jacques Offenbach uitvoeren. Dat idee hebben we gecombineerd met onze wens eens iets tijdens Oerol te doen en we kwamen uit bij ‘Robinson Crusoe’. Want Terschelling met zijn stranden, duinen en woestenij leent zich natuurlijk uitstekend als het decor voor deze opera”, aldus de regisseur.

Het oorspronkelijke verhaal van schrijver Daniel Defoe speelt zich grotendeels af op een onbewoond eiland, waar Robinson Crusoe is aangespoeld. Dit eiland wordt van tijd tot tijd bezocht door kannibalen. Eén van hun slachtoffers weet te ontsnappen en wordt Crusoes metgezel ‘Vrijdag’. De Franse componist Jacques Offenbach maakte een aantal aanpassingen aan het verhaal van Defoe en zijn gelijknamige opera ging in 1867 in première. Regisseur Marcel Sijm heeft nu op zijn beurt de opera bewerkt voor de voorstelling op Oerol. “In mijn versie koestert Robinson Crusoe het diepe verlangen zeeman te worden. Zijn ouders, broertje en zusjes denken daar heel anders over en doen er alles aan om hem bij zich te houden. De familieleden gaan zelfs zo ver dat ze de schipbreuk van Robinson in scène zetten en hem doen geloven dat hij op een onbewoond eiland is aangespoeld.

“Daarnaast hadden Offenbach en zijn librettisten een liefdesrelatie toegevoegd, die niet bij Defoe voorkwam. Maar het viel ons op dat dit liefdesgegeven in de opera vanuit het thema genomen niet werkte”, licht Sijm toe. “De liefdesrelatie van Offenbach tussen Robinson en zijn nicht past niet. Het lijkt alsof Offenbach dat ook in de gaten had en hij in het verloop van de opera zijn interesse verloor. De verhaallijn wordt oninteressanter en de stukken worden minder. De liefde is hier een ‘Fremdkörper’ en dat is volgens mij ook de reden waarom deze opera zo zelden wordt opgevoerd”, redeneert Sijm. „Voor Offenbach was echter een liefdeslijn in het oorspronkelijke verhaal nodig om zijn prachtige liefdesmuziek te schrijven. En dus moest ik wel die fantastische muziek en lyrische gedeelten behouden en heeft hertaalster Anne Lichthart vervolgens de woorden vervangen door een tekst over verlangen naar zee, verte, nieuw, zelfstandigheid, etc. Het verbaasde me dat dat zo gemakkelijk ging, maar uiteindelijk is de muziek abstract en wordt die pas door woorden geduid. Dus het werd een ‘Robinson Crusoe’ zonder liefde en dat bleek een verademing.

“Verder komen er in onze versie allerlei slapstickachtige taferelen om de hoek kijken en er is zelfs een rol voor Sonja Bakker”, lacht Sijm. “Voor de komedie heb ik me laten inspireren door het Engelse pantomime in de stijl van de televisieserie ‘Are you being served’. De personages van de opera zien het uiteindelijk zelf niet meer in perspectief en ze worden allemaal meegesleurd in de door hen zelf gecreëerde droom. Ik wil niet teveel verklappen, maar het wordt gevaarlijk en erg geestig.”