december 2009

Claudia Becker – ‘Magda Spiegel; Biographie einer Frankfurter Opernsängerin 1887 – 1944’

Het boek ‘Verstummte Stimmen’ (zie recensie november 2009) bevat een aangrijpend verhaal over de alt Magda Spiegel die in 1944 in Auschwitz werd vermoord. Dit bracht de biografie ‘Magda Spiegel’ van Claudia Becker onder de aandacht. Het is een belangrijk werk, dat de herinnering aan deze vergeten zangeres in het bewustzijn terugbrengt.

Magda Spiegel behoort tot de belangrijkste Duitstalige zangeressen van de 20e eeuw. Geroemd om haar vertolkingen van Ortrud, Amneris en Brangäne werd zij bewonderd vanwege haar diepe timbre en haar grote stemomvang en was zij ooit de meest gevierde alt van de opera van Frankfurt. Zij werd geboren in 1887 en debuteerde al op jonge leeftijd in het Neuen Deutschen Theater van haar geboortestad Praag. Wellicht vanwege de antisemitische boykotten en hetzecampagnes in het Praag van rond 1900 liet de joodse Magda Spiegel zich omstreeks die tijd dopen. In 1910 vertrok zij naar Düsseldorf voor een engagement aan de opera aldaar. Veel hierover is echter niet bekend, want de meeste documenten uit die tijd zijn in de Eerste Wereldoorlog verbrand. Als Azucena tijdens een gastvoorstelling van ‘Il Trovatore’ in Frankfurt was Magda Spiegel in 1916 zo succesvol, dat ze al aan het einde van dat jaar een vast aanstelling kreeg als eerste alt in die stad. In Frankfurt zou ‘Die Spiegel’ een glansrijke carrière maken en werkte zij met componisten als Richard Strauss, Paul Hindemith en Franz Schreker en zong zij met onder anderen de dirigenten Wilhelm Furtwängler, Hans Knappertsbusch en Clemens Krauss. Vier maal trad zij op in Nederland. In 1926 in ‘Die Walküre’ als Ficka naast Frida Leider, Lotte Lehmann en Emanuel List; in 1927 in ‘Siegfried’ met Leider, Jacques Urlus en Ludwig Weber; in 1928 in ‘Die Meistersinger von Nürnberg’ als Magdalene en in 1934 in ‘Rienzi’.

In de eerste drie jaren van het Derde Rijk had de joodse Magda Spiegel nog een uitzonderingspositie aan het operahuis van Frankfurt. Zij was op dat moment de enige “niet-arische” in het solo-ensemble, omdat zij de publiekslieveling was en men geen vervanging voor haar uitzonderlijke stemtype vond. Maar de zelfbewuste en strijdlustige Magda Spiegel werd steeds vaker het slachtoffer van hetzes en beschuldigingen. Het kwam steeds minder op haar zangkwaliteiten aan dan op haar joodse afkomst. Ze werd met kleine, onbeduidende en tweederangs rollen vernederd en in de Nationaal Socialistische pers kreeg zij voor het eerst slechte kritieken. In 1934 werd haar te kennen gegeven dat haar contract in Frankfurt – waar zij inmiddels 18 jaar zong – niet werd vernieuwd. Een jaar later werd zij op haar 48e met onmiddellijk pensioen gestuurd. Daarna verbleef zij in Frankfurt en werd zij blootgesteld aan alle racistische pesterijen. Waarschijnlijk op 2 september 1942 werd zij gedeporteerd naar Theresienstadt, Hitlers “modelkamp” voor bekende joden. Daar trad zij nog af en toe op om vervolgens op 19 oktober 1944 afgevoerd te worden naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau, waar Magda Spiegel waarschijnlijk direct na aankomst op 57-jarige leeftijd is vermoord.

Claudia Becker (1969) studeerde rechten en kunstgeschiedenis in Frankfurt. Haar boek ‘Magda Spiegel’ is de eerste uitvoerige levensbeschrijving van de alt. De biografie toont de kunst van de zangeres en plaatst de culturele gebeurtenissen in haar tijd. Daarnaast is het vooral een herinnering aan een belangrijke en vergeten kunstenares. Becker heeft het één en ander moeten deduceren, want veel documenten van en over Magda Spiegel zijn vernietigd. Dit moet Beckers werk soms frustrerend hebben gemaakt en meer dan eens moet zij grijpen naar woorden als “vermoeden”, “aannemen, “waarschijnlijk” en “mogelijk”. Meer over Magda Spiegel had bewaard kunnen blijven – zo concludeert Becker – als velen, die na 1945 de herinnering aan de alt hadden kunnen wakker houden, niet stil waren gebleven. Becker heeft voor de biografie uiterst nauwkeurig onderzoek verricht. Zij gebruikt recensies in kranten, stadarchieven, briefwisselingen en omvangrijke literatuur. Het boek is een wetenschappelijk document met uitgebreide voetnoten, maar ondanks dat zeker niet minder lezenswaardig. Het is een belangrijk werk, dat de herinnering aan deze vergeten zangeres in het bewustzijn terugbrengt en exemplarisch het lot van de in het Derde Rijk vervolgde kunstenaars toont.

2003; € 30,00
ISBN 3-7829-0547-4
263pp, Hardcover
Verlag Waldemar Kramer, Frankfurt am Main